Γιάννης Καλαβριανός: “Οι επιλογές μου είναι τα θέλω μου”

Μαδρίτη.  Ο Γιάννης Καλαβριανός βρίσκεται εκεί με αφορμή το ανέβασμα του έργου του Γιοί και κόρες, μεταφρασμένο  στα ισπανικά. Η επίσκεψή του στο Μουσείο του Πράδο αποδεικνύεται καρμική. Τον μαγνητίζει ένας πίνακας απέναντι στον οποίο μένει για ώρα συγκλονισμένος. Η γυναίκα που απεικονίζεται σ’ αυτόν πενθεί μ έναν τρόπο που τον αγγίζει βαθιά και μαθαίνοντας την ιστορία της ζωής της, αντιλαμβάνεται τον λόγο. Είναι η βασίλισσα της Ισπανίας, Ιωάννα. Μια γυναίκα με ασταθείς ψυχολογικές μεταπτώσεις που μη μπορώντας να ξεπεράσει τον θάνατο του συζύγου της, τον πενθεί για 46 ολόκληρα χρόνια, κλεισμένη σε έναν πύργο  δίπλα στο σημείο ταφής του, μέχρι τον θάνατό της. Η ιστορία αυτής της γυναικείας μορφής του 16^ου αιώνα που έζησε τον απόλυτο έρωτα και την απόλυτη οδύνη, ξυπνά αυτό που για χρόνια έχει στοιχειώσει τη σκέψη του.

Ο αγαπητός και καταξιωμένος σκηνοθέτης και συγγραφέας μας  «ξεναγεί» στην «ΓΡΑΝΑΔΑ» του, όπου το μακρινό ιστορικό παρελθόν  και οι γνωστές  κοσμοθεωρίες, συναντούν σε ένα παράλληλο σύμπαν  μια σύγχρονη ελληνική οικογένεια. Η σύλληψή της, και το μυστικό της επιτυχίας της την προηγούμενη σεζόν στην Αθήνα -όπου και θα παρουσιαστεί ξανά από το φθινόπωρο-, αλλά και  η προσωπική του φιλοσοφία και η αισιόδοξη ματιά στη ζωή, μέσα από την αποδοχή της τραγικότητάς της , της αναπόφευκτης φθοράς και  της συνεχούς αναγέννησής της. Μια συνάντηση με αφορμή την παρουσίασή της, ως τις 27 Μαΐου, στο θέατρο της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών, φιλοξενούμενη από το ΚΘΒΕ, ενώ ετοιμάζεται για το Εργαστήριο Αρχαίου Δραματος στις Κρηνίδες, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων, με τον Βελλερεφόντη.

«Πάντα με απασχολούσε το πένθος και η διαχείρισή του από τους ανθρώπους, όπως και το γραμμένο, ο ρόλος της μοίρας στη  ζωή μας και χρόνια σκεφτόμουν να γράψω κάτι σε σχέση με αυτό.  Λόγω της ιατρικής μου ιδιότητας είχα ζήσει στα όρια, στην κόψη ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, από τη συνειδητοποίησή του, ως τη διαχείρισή του σε επαγγελματικό -προσωπικό επίπεδο, αλλά και στο πως κάθε άνθρωπος αντιδρά σε αυτό το  μη αναστρέψιμο γεγονός. Αναρωτιέμαι συχνά, μήπως αυτό με οδήγησε στην επιλογή να γίνω αρχικά γιατρός. Και ίσως ακουστεί μακάβριο αυτό, αλλά  στα ταξίδια μου στο εξωτερικό, φωτογραφίζω νεκροταφεία. Είναι τόσες οι πληροφορίες που σου δίνουν, όσον αφορά στο θέμα. Βλέπεις τη διαφορετική προσέγγιση που έχουν οι άνθρωποι ανάλογα τον τόπο, την εθνικότητα, τη θρησκεία κλπ., αποκαλύπτοντας το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο αναφοράς.

Οι φωτογραφίες, γενικά, αποτελούν για μένα ανάκληση μνήμης. Η μεγάλη μου ακόρεστη  φιλομάθεια, η υπερσυγκέντρωση πληροφορίας και γνώσης με κάνουν συχνά να ξεχνάω στιγμές και μέρη που έζησα. Αρκεί  όμως μια φωτογραφία, για να επιστρέψει ένας χείμαρρος αναμνήσεων, ανακαλώντας ιστορίες και εικόνες κι αυτό με βοηθάει πολύ. Αυτό που ήθελα στο συγκεκριμένο έργο ήταν να μπορέσω να αγγίξω για διαφορετικούς λόγους πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους, με κείμενο απλό, λόγο καθημερινό που με χιούμορ θα μιλά για όλα τα μεγάλα ερωτήματα και αγωνίες  τους.  Μπορείς να μιλήσεις για τα πιο τραγικά πράγματα στον κόσμο, χωρίς απαραίτητα να δημιουργήσεις ζοφερή ατμόσφαιρα και δυσνόητα σύνθετο λόγο. Θεωρώ, πως η τέχνη-το θέατρο είναι για όλους και όχι για μια ελίτ, ένα κλειστό κύκλο ανθρώπων με εξειδικευμένες γνώσεις. Μια πεποίθηση που δυστυχώς για πολλά χρόνια έκανε και ίσως ακόμη κάνει τον κόσμο να διστάζει πάει να δει μια παράσταση, με το σκεπτικό αν δύναται να την καταλάβει» εξηγεί στη συνάντησή μας.

«Εδώ και χρόνια λέγαμε με τη Φιλαρέτη Κομνηνού, πως θέλαμε να συνεργαστούμε, αλλά για τον ένα ή τον άλλο λόγο δεν γινόταν και είναι η πρώτη φορά που η Έφη Σταμούλη κατεβαίνει  Αθήνα.  Δεν είμαι άνθρωπος που λειτουργεί βεβιασμένα. Ως γέννημα θρέμμα Θεσσαλονικιός  αφήνω τα πράγματα να κυλήσουν, να ωριμάσουν έτσι ώστε η στιγμή και οι συγκυρίες να γεννήσουν το επιθυμητό, δίνοντας το σημάδι τους. Μια κλίση σε όλους λέγοντας: «Θα ανεβάσω ένα έργο για την απώλεια. Έρχεσαι;». Το ναι που ακούστηκε αυθόρμητα, χωρίς να συζητηθεί  καμιά άλλη λεπτομέρεια, έδωσε το πράσινο φως για να ξεκινήσω τη συγγραφή του έργου. Ναι, ως εκείνη τη στιγμή δεν είχα εικόνα ποιο θα ήταν το έργο. Μόνο το θέμα και την ιστορία-αφορμή για αυτό, μαζί με σκόρπιες σημειώσεις που για χρόνια κρατούσα.  Επίσης, ο μεγάλος έρωτας, στον οποίο αναφέρομαι, είναι βασισμένος στην πραγματική συγκινητική ιστορία αγάπης  γνωστού Έλληνα ζωγράφου, γιατί «…όποιος αγαπά ξέρει να κρύβει…» (Γιώργος Γλάστρας) και σιγά-σιγά όλα κούμπωσαν μεταξύ τους.

Όλοι πήραν το τελικό κείμενο 20 Αυγούστου, στην πρώτη μας πρόβα. Εκεί, στην πρώτη του ανάγνωση, είχα τη δυνατότητα να δω με τα μάτια μου τις αντιδράσεις όλων στις ανατροπές. Αντιδράσεις που δεν απέχουν καθόλου από αυτές του κοινού σε κάθε μας παράσταση.  Δεν λέω ποτέ, θα απομονωθώ  για κάποιο διάστημα, προκειμένου να γράψω, ούτε έχω ένα προκαθορισμένο  πρόγραμμα με συγκεκριμένες ώρες που θα αφιερώσω σε αυτό. Γράφω, όταν με εμπνέει κάτι και μπαίνω σ αυτό το ταξίδι με χαρά, πάθος και αυθορμητισμό. Αυτό που με ενδιαφέρει, όταν ολοκληρωθεί η συγγραφή, είναι η καθαρή σκηνοθετική οδηγία, χωρίς παρεκκλίσεις από το κείμενο. Η καθαρή συνθήκη που θα διευκολύνει τον ηθοποιό να μη χαθεί, να ξέρει που πατά σε κάθε παράσταση. Όντας και ηθοποιός, όταν  γράφω παίζω ταυτόχρονα και τους ρόλους και αυτό μου δίνει πιο πλήρη εικόνα για το ως πρέπει  το έργο να βγει στη σκηνή.

Ομολογώ, πως κείμενά μου παραχωρώ μόνο σε σχολεία, ερασιτεχνικές ομάδες που η αθώα ματιά τους θα είναι μια δημιουργική προσέγγιση  που συχνά με εκπλήσσει ευχάριστα. Όπως αυτή που έγινε από σχολείο της Θεσσαλονίκης, όπου το Γιοι Και Κόρες παίχτηκε με playmobil. Φυσικά βλέπω πολύ θέατρο, όχι μόνο ανθρώπων που ακολουθώ φανατικά, αλλά και όσο δυνατόν περισσότερες παραγωγές μπορώ. Με ενδιαφέρει να ανατροφοδοτούμαι με αυτό τον τρόπο, αλλά και να εντοπίζω ηθοποιούς που θα μπορέσουν να ενταχθούν στην εταιρεία θεάτρου Sforaris, γιατί θέλουμε το σχήμα μας να ανανεώνεται συνεχώς. Μια παράσταση ήταν και η αφορμή να δω τον Διαμαντή Αδαμαντίδη που με εντυπωσίασε και σκέφτηκα πως ταιριάζει πολύ δίπλα στην Στέφη Πουλοπούλου, ως αδερφός της».

«…Αν δεν είχα πει το ναι, όλη η ζωή μου θα ήταν αλλιώς…»

Είμαστε οι επιλογές μας; Υπάρχει όντως η ελεύθερη βούληση; Είμαστε χωρισμένοι σε αστέρια που τρεμοπαίζουν, καθώς αγωνίζονται να ζήσουν για να σβήσουν στο τέλος σιωπηλά και σε αστέρια ατίθασα που επιλέγουν να φύγουν με πάταγο με μια έκρηξη, κι όλα αυτά μέσα στο αέναο ταξίδι αναγέννησης στο χρόνο;

«…Είμαστε φτιαγμένοι από αστερόσκονη…» (;)

«Η ζωή αν κοιτάξεις πίσω είναι γεμάτη «αν». Η συνειδητοποίηση της σχετικότητας των πραγμάτων και της σχετικότητας του χρόνου είναι συνεχής. Όπως εξηγεί η βασίλισσα της Ισπανίας, Ιωάννα (Λυδία Φωτοπούλου), με τις παρεμβάσεις της μέσω βίντεο στη σκηνή, όλα ξεκίνησαν με το Bing Bang. Είμαστε φτιαγμένοι από αστερόσκονη. Όχι μόνο υιοθετώντας μια ποιητική εκδοχή της ύπαρξής μας – υιοθετώντας τη σαιξπηρική ρήση, πως είμαστε φτιαγμένοι από το υλικό των ονείρων- αλλά και τα επιστημονικά δεδομένα. Είμαστε μια απειροελάχιστη κουκκίδα στο σύμπαν που νομοτελειακά κάποια στιγμή θα φθίνει, για να πάρει κάποιος άλλος τη θέση μας στην αλυσίδα της ζωής. Όσον κι αν το γνωρίζουμε διακατεχόμαστε από την παιδική αυτή τρέλα που μας κάνει να πιστεύουμε πως είμαστε εμείς και οι δικοί μας άνθρωποι στο απυρόβλητο «…τελικά κατάλαβα πως  μπορεί να πεθαίνουμε…». Νιώθουμε, πως είμαστε το κέντρο του σύμπαντος κι  αυτό γυρίζει γύρω από εμάς, όταν το μόνο που κάνουμε είναι να περιστρεφόμαστε γύρω από τον εαυτό μας, μεγαλοποιώντας στον μικρόκοσμό μας τα πάντα.

Ποτέ δεν μας φτάνει ο χρόνος και στα 90 μας λέμε λίγο ακόμη να κάνω κι αυτό και το άλλο. Και έρχεται μια στιγμή που το αναπάντεχο δε λογαριάζει τα σχέδιά μας για το μέλλον. Κάποιος επιλέγει, όπως τώρα αυτός ο νεαρός με το μηχανάκι που πέρασε από μπροστά μας, να περάσει τον δρόμο κόντρα στο ρεύμα και την ίδια στιγμή κάποιος έρχεται κανονικά με το αυτοκίνητό του χαρούμενος που θα συναντήσει την αγαπημένη του στη γωνία. Αν ο ένας δεν είχε περάσει αντικανονικά κι άλλος δεν είχε ραντεβού εκεί δεν θα είχαν συγκρουστεί, αν δεν είχαν γίνει μια σειρά από επιλογές 500 χρόνια πριν, όπως λέει και η Έλλη (Ε. Σταμούλη ) στο έργο, δεν θα πλήρωνε τώρα τις συνέπειες.

Όμως, το θέμα είναι πως διαχειρίζεσαι αυτό που σου συμβαίνει εδώ και τώρα. Αν απολαμβάνεις τον χρόνο που σου αναλογεί στη γη, χωρίς να τον σπαταλάς σε ανούσιες πράξεις και θλιβερές συμπεριφορές. Αν μοιράζεσαι τη χαρά, τον έρωτα, την αγάπη, τη στοργή με τους δικούς σου ανθρώπους και χαίρεσαι τα απλά πράγματα και στιγμές που δεν θα ξαναγυρίσουν. Και πάντα στον έρωτα θα υπάρχει το δίλημμα, αν θα πρέπει να σταθείς δυνατός και λογικός  παραμερίζοντας την καρδιά ή μαλθακός ζώντας τον με ότι αυτός σου δίνει…

Η Γρανάδα δεν δίνει  οδηγίες  χρήσης για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας. Είναι η απλή διαπίστωση ότι η γη γυρίζει, η ζωή συνεχίζεται με τα καλά και τα κακά της και είναι απλά κρίμα να ξεχνάμε να τη ζούμε. Αν δούμε από απόσταση ότι μας συμβαίνει, θα βρούμε πολλά για τα οποία θα γελάσουμε».

«…Να σταματήσει ο κόσμος επειδή εσύ πενθείς;

… αδικημένη και στενοχωρημένη που η γη γυρίζει;…»

«Στους  χαρακτήρες που συνθέτουν το τοπίο αυτής της ελληνικής οικογένειας είναι διακριτές οι διαφορετικές αντιμετωπίσεις και οι ψυχολογικές μεταπτώσεις, απέναντι στο αιφνίδιο του θανάτου. Η Άννα έχει άρνηση και μετά κατάθλιψη, ο γιος θυμό και ένα πείσμα να  πάει παρά πέρα να συνεχίσει να ζει, η Λήδα βουτά στο παρελθόν για να γνωρίσει τις άγνωστες πτυχές αυτού που έφυγε για να ολοκληρώσει μέσα της την εικόνα «…βλέπεις κάτι από το παρελθόν και διαβάζεις τον κόσμο…», η Έλλη περνά από τη θλίψη για να φτάσει στην αποδοχή και τη δύναμη να συνεχίσει.

Αν με ρωτήσεις, προσωπικά,  όσο κι αν είμαι ο άνθρωπος της επιστήμης μου είναι αδύνατον να σκεφτώ πως θα ζήσω χωρίς τους αγαπημένους μου ανθρώπους. Την ίδια στιγμή, όμως, σκέφτομαι πως το σύμπαν θα δώσει τη λύση…»

«…είμαστε επιρρεπείς στα δράματα…

-Η θρησκεία δημιουργήθηκε για ν’ απαλύνει τον πόνο του θανάτου.

-Και η φιλοσοφία, επίσης…

-Ο θάνατος δεν είναι το τέλος»

«Παρά την επίγνωση της θνητότητας, έχουμε ανάγκη από κάτι ανώτερο στο οποίο θα πιστέψουμε και θα μας δώσει ελπίδα και δύναμη. Για κάποιους είναι η μετά θάνατον ζωή, η Δευτέρα Παρουσία, η μετεμψύχωση, η συνεχής εσωτερική αναζήτηση και σίγουρα η τέχνη είναι αυτή που μετουσιώνει τους φόβους και τις αγωνίες του ανθρώπου σε συγκίνηση. Ο άνθρωπος μέσα από την τέχνη γενικά και ειδικότερα από το θέατρο βιώνει τη συγκίνηση από το δράμα που βλέπει να ζουν άλλοι κι αυτό είναι λυτρωτικό. Βλέπει την προβολή των συναισθημάτων του στους ήρωες. Μια αποσυμπίεση που έφτανε στην κάθαρση, μέσα από τα δεινά των άλλων, όπως βλέπουμε και στις αρχαίες τραγωδίες.  Κι εμείς οι ίδιοι που είμαστε μέσα στο θέατρο, με τον ίδιο τρόπο ζούμε εμπειρίες που αντιστοιχούν σε πάνω από 20 διαφορετικές ζωές».

-Υπάρχουν «Γρανάδες» που δεν πήγες και θα ήθελες να πας;

«Δεν κάνω όνειρα, ούτε θέτω στόχους μεγάλου μεγέθους.  Η ζωή μου είναι πορεία με στροφές, στάσεις, πισωγυρίσματα και εμπρός ολοταχώς, Οι σκέψεις της στιγμής μετουσιώθηκαν σε προσδοκίες και  άμεσα σε αποφάσεις που, όταν ένιωσα πως έκλεισαν τον κύκλο τους, δεν φοβήθηκα να αφήσω πίσω μου, ανοίγοντας νέους δρόμους. Δεν ταυτίζω την ύπαρξή μου με αυτό που κάνω και δεν λειτουργώ με ταμπέλες. Οι επιλογές μου είναι τα θέλω μου και δεν κάνω πράγματα που δεν τα χαίρομαι. Δεν βάζω σκάλα φιλόδοξων στόχων και δεν έχω πρόθεση να ανέβω σε κανένα βάθρο. Αυτό το χρωστάω στους γονείς μου και την ελευθερία που μου έδωσαν. Έγινα γιατρός από δική μου επιθυμία και άλλαξα πορεία όταν ένιωσα πως το θέατρο μου έδινε μεγαλύτερη χαρά, με τον ίδιο τρόπο κάνω και τις επιλογές και στην προσωπική μου ζωή. Δεν θα κρατήσω σχέσεις μέσα στις οποίες δεν χαίρομαι. Αυτά με κάνουν να είμαι ψύχραιμος στην αποτυχία και να μην ξεφύγω στην επιτυχία».

-Είναι γεγονός πλέον η συμμετοχή σας στα εργαστήρια αρχαίου δράματος στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων στις Κρηνίδες.

“Το εργαστήριο διαρκεί 20 μέρες και η παράσταση θα παρουσιαστεί 20 Αυγούστου. Θα επιχειρηθεί μία πρώτη προσέγγιση στον σχετικά άγνωστο μύθο του σημαντικότερου ήρωα της μυθολογίας, πριν τον Ηρακλή. Η ιστορία του εγγονού του πονηρού Σίσυφου, του Βελλεροφόντη, που έγινε κατά λάθος δολοφόνος του αδελφού του, άλλαξε όνομα, εγκατέλειψε τη γενέτειρά του την Κόρινθο και άρχισε μία αναμέτρηση με τη ζωή και τα θηρία της, ανθρώπινα και μυθικά, είναι η ιστορία όλων εκείνων που αποφάσισαν να τα βάλουν με τη Μοίρα και τους Θεούς. Που δάμασαν Πήγασους, σκότωσαν Χίμαιρες, δοξάστηκαν, θέλησαν να ανέβουν στον ουρανό, έχασαν το μέτρο και το δίκιο τους, καταβαραθρώθηκαν και κατέληξαν να περιπλανιούνται στους κάμπους της ζωής.
Χρησιμοποιούνται αποσπάσματα από τις χαμένες, μερικώς σωζόμενες τραγωδίες του Ευριπίδη,
«Σθενέβοια» και «Βελλεροφόντης» και υλικό από τις πολλαπλές αναφορές στον μύθο, από την Ιλιάδα, μέχρι τον Ησίοδο, τον Πίνδαρο, τον Παυσανία και τον Στράβωνα. Συμμετέχουν 7 εκτελεστές, ηθοποιοί, χορευτές και μουσικοί. Κίνηση: Χρήστος Παπαδόπουλος Μουσική: Διαμαντής Αδαμαντίδης Ερμηνεύουν: Διαμαντής Αδαμαντιδης, Δέσποινα Γιαννοπούλου, Γιώργος Γλάστρας, Αλεξία Μπεζίκη, Γιώργος Κοτσιφάκης, Χρήστος Παπαδόπουλος, Στέφη Πουλοπούλου.

Το αρχαίο δράμα με ενδιαφέρει πολύ και πιστεύω πολύ στο αποτέλεσμα που θα αποφέρει η μείξη όλων των παραπάνω τεχνών, με συνεργάτες που εκτιμώ”.

“…το γεγονός ότι έχουμε συνείδηση είναι υπεύθυνο της δυστυχίας μας…”

Σε ένα έργο που  η ζωή γεννιέται δίπλα στην απώλεια και το τραγικό μπορεί να γίνει το ανέκδοτο της ύπαρξής μας, συνειδητοποιείς το μεγαλείο της κάθε στιγμής μέσα σ’ ένα σώμα φτιαγμένο από αστερόσκονη, καθώς η γη συνεχίζει να γυρίζει με ή χωρίς εμάς…

Εκεί, στη σκηνή της ΕΜΣ, στο κείμενο του Γιάννη Καλαβριανού που γράφει τις ιστορίες της ζωής μας.

@Μαρία Μαυρίδου

ΓΡΑΝΑΔΑ

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Κείμενο-Σκηνοθεσία: Γιάννης Καλαβριανός

Σκηνικά: Ευαγγελία Θεριανού

Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη

Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου

Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου

Βίντεο: Πάτροκλος Σκαφίδας

Επιμέλεια κίνησης: Αλεξία Μπεζίκη

Βοηθός σκηνοθέτη: Αναστασία Μποζοπούλου

Βοηθός ενδυματολόγου: Ιφιγένεια Νταουντάκη

Βοηθός σκηνογράφου: Λυδία Τσάτσου

Ιστορικός σύμβουλος: Ελένη Δρίβα

Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή

Οπτική ταυτότητα – Σχεδιασμός αφίσας: Σάκης Στριτσίδης

ΠΑΙΖΟΥΝ

Φιλαρέτη Κομνηνού, Έφη Σταμούλη, Γιώργος Γλάστρας, Στέφη Πουλοπούλου, Αλεξία Μπεζίκη, Διαμαντής Αδαμαντίδης

Σε video, στον ρόλο της Ιωάννας της Τρελής: Λυδία Φωτοπούλου