Η Μάνια Παπαδημητρίου σε δυο πολιτικές παραστάσεις για την Σμύρνη & τον Παναγούλη.

Γιατί αποφάσισες να παίξεις στην παράσταση “Αθηνά Παναγούλη” με σκηνοθέτη τον Κωστή Καπελώνη;

Έχουμε ξαναδουλέψει με τον Κωστή μαζί στην Αδαμαντία του Παναγιώτη Μέντη και ήταν μιά από τις πιό αγαπημένες μου παραστάσεις. Έτσι όταν μου πρότεινε να κάνουμε την παράσταση αυτή αμέσως είπα ναί. Επίσης με ενδιαφέρει πολύ η ιστορία του Αλέκου Παναγούλη Θυμάμαι πολύ καλά την ημέρα που σκοτώθηκε . Πηγαίναμε στη Βούλα για Πάσχα και είδα στο δρόμο το σημείο και θυμάμαι τον πατέρα μου να λέει: « είναι δολοφονία».

Διάβασα πάρα πολύ όλα τα στοιχεία που έχουν γραφτεί για την υπόθεση αυτή. Πήγα και στη βουλή στην βιβλιοθήκη και αναζήτησα στα αρχεία τους λόγους του εκείνα τα δυό χρόνια της μεταπολίτευσης που ήταν βουλευτής της Ενώσεως Κέντρου. Με εντυπωσίασαν οι μάχες που έδινε μέσα από τα έδρανα του κοινοβουλίου για το να τιμωρηθούν πραγματικά όλοι όσοι συνεργάστηκαν με τους δικτάτορες και να υπάρξει πραγματικά αποχουντοποίηση του στρατεύματος αλλά και του δικαστικού σώματος. Ομως απ ο τι φαίνεται δεν κατάφερε πάρα πολλά Ηταν πολύ θυμωμένος γιατί ακριβώς είχε βασανιστεί ο ίδιος πάρα πολύ, είχε χάσει με αδιευκρίνιστο τρόπο τον αδελφό του Γιώργο και παρόλον ότι είχε τελειώσει η δικτατορία, πολλά πράγματα δεν φαινόταν να παίρνουν τον δρόμο που έπρεπε να πάρουν. Τα αποτελέσματα είναι στις μέρες μας εμφανή καθώς ακόμα δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από τους  νοσταλγούς του φασισμού. 

Η μητέρα του Αλέκου, Αθηνά Παναγούλη ήταν κοντά πάντα με τα παιδιά της και τους αγώνες τους, η προσωπικότητά της έτσι όπως αποδίδεται στο κείμενο του Γιάννη Σολδάτου είναι δυνατή και πάντα με την πλευρά της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης. 

Γιατί πιστεύεις ότι μας αφορά σήμερα, ο Αλέκος Παναγούλης;

Φυσικά και έχει ενδιαφέρον σήμερα αυτή η ιστορία γιατί θυμίζει στους παλαιότερους αλλά και γνωρίζει στους νεότερους στοιχεία και ντοκουμέντα που είναι πολύ σχετικά με αυτά που ζούμε σήμερα. Είναι πολύ κοντινή αυτή η ιστορία και φυσικά δεν διδάσκεται στα σχολεία. Το θέατρο μπορεί να κάνει τους νέους να ενδιαφερθούν και να ψάξουν τα ερωτήματα είναι ακόμα ανοιχτά, τίποτα δεν έχει ουσιαστικά απαντηθεί για τον τρόπο θανάτου του. Αλλά και για πολλά άλλα ζητήματα που εκείνος αγωνιζόταν της εποχής εκείνης δεν έχουν ακόμα ούτε λυθεί, ούτε και τα αρχεία των υποθέσεων είναι ακόμα στην διάθεσή μας. Όσο περισσότερο ψάχνει κανείς την ιστορία που είναι κοντινή μας τόσο περισσότερα κατανοεί για τις δομές της εξουσίας σήμερα. 

Τι καινούριο μας λες στην νέα σου παράσταση για την Σμύρνη, σε σχέση με τις προηγούμενες;

Ο ίδιος ο Παναγούλης είχε πει: «το τέλος μου θα έρθει όταν το θέλουν αυτοί που έχουν την εξουσία» και όμως δεν πέθανε από τα βασανιστήρια ούτε τον εκτέλεσαν ενώ το είχαν ανακοινώσει τόσες φορές Αντίθετα έγινε βουλευτής και δύο χρόνια μετά, λίγες μέρες μετά την ανεξαρτητοποίηση της έδρας του και την δημοσιοποίηση των δικών του στοιχείων για το ΕΑΤ ΕΣΑ, σκοτώθηκε σε τροχαίο που άνοιγε άπειρα ερωτηματικά τόσο για τον τρόπο όσο και για την στιγμή Την επομένη οι δρόμοι έγραφαν ο Παναγούλης Ζει, όπως παλιότερα έγραφαν ο Λαμπράκης Ζει και σήμερα γράφουν Ο Παύλος Φύσσας Ζει. Αν υπάρχει κάτι που στη δική μου συνείδηση συνδέει αυτά τα πρόσωπα είναι ο αγώνας ενάντια στο φασισμό, ξεκάθαρα και χωρίς αστερίσκους. Γιατί σ’ αυτό το ζήτημα δεν χωράνε ούτε αστερίσκοι ούτε σχετικοποιήσεις και στρογγυλέματα. 

Τι καινούριο μας λες στην νέα σου παράσταση για την Σμύρνη, σε σχέση με τις προηγούμενες;

Η παράσταση « Σμύρνη…Μανίτσα μου! – τα παιδιά του πολέμου» καθώς και το βιβλίο που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο , είναι η καταγραφή ντοκουμέντων από τα ημερολόγια του παππού μου και αξιωματικού του ελληνικού στρατού κατά την διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας Γεράσιμου Γεννατά. Το ιδιαίτερο στοιχείο σ αυτά είναι οτι ενώ θα περίμενε κανείς να μιλάει για τον πόλεμο αυτός μιλάει για τον έρωτά του με τη γιαγιά μου που γνώρισε στη Σμύρνη. Αυτό ανοίγει ένα πεδίο για να συλλογιστεί ο απλός θεατής – αναγνώστης , τί ακριβώς είναι ο πόλεμος όχι για μας που τον ακούμε αλλά για εκείνους που τον κάνουν. Η ανάγκη να κρατηθεί κάποιος από τον έρωτα ακριβώς κατά την διάρκεια μιας εκστρατείας , αλλά και η καθημερινότητα του στρατού όπως καταγράφεται στα υπηρεσιακά του ημερολόγια αποκαλύπτουν μια πλευρά των επιχειρήσεων απρόσμενη για τον σημερινό άνθρωπο. Η συνέχεια της ιστορίας και η σύνδεση του τραύματος της μικρασιατικής ήττας και της προσφυγιάς με τις φυλακίσεις για έναν βενιζελικό αξιωματικό, όπως ήταν ο παππούς και η στην συνέχεια σύνδεση του με το ΕΑΜ και την αντίσταση, καθώς και ο φόρος αίματος που πλήρωσε η οικογένεια τόσο στην Μικρα Ασία δια μέσου του αδελφού του Φώτη όσο και στα βουνά των Αγράφων  το 1948 δια μέσου του γιού του Φώτη , μας αποκαλύπτουν ένα παράξενο διαγενεαλογικό τραύμα που συνδέει ευθέως  τον βενιζελισμό με την αριστερά Η ιστορική τεκμηρίωση μιας τέτοιας θέσης έρχεται από τον Τασο Σακελλαρόπουλο επιμελητή των ιστορικών αρχείων του Μουσείου Μπενάκη που προλογίζει την παράστασή μας. Πρόκειται για μια πολιτική παράσταση που έχει στόχο καταθέτοντας την προσωπική οικογενειακή ιστορία, που όμως άπτεται της ιστορίας της χώρας -καθώς ο παππούς ήταν αξιωματικός-, να δείξει πόσα σκοτεινά και αδιευκρίνιστα σημεία υπάρχουν στις κυρίαρχες αφηγήσεις για τους ιστορικούς σταθμούς της χώρας. Αγαπώ τις μαρτυρίες και ειδικά τις μαρτυρίες ανθρώπων που η τύχη τους έστειλε να υπηρετήσουν την ιστορία από θέση ευθύνης. Εκεί μέσα βρίσκω στοιχεία και λεπτομέρειες που είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσες για την θεατρική αφήγηση από τόμους  και τόμους  κυρίαρχης ιστορικής αφήγησης και πληροφοριών.

Τι σχέση έχει η παράσταση σου με το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών;

Η σχέση που έχει η παράστασή μας με το ΣΕΗ είναι ότι τα δυό αγόρια του παππού ο Κώστας και ο Φώτης Γεννατάς, ο ένας που βασανίστηκε στο Μακρονήσι και ο άλλος που φονεύθηκε  στα Άγραφα απο σφαίρα παραδόξως εξοστρακισθείσα και υπόπτως αποκρυφθείσα από τις ανακοινώσεις των υπευθύνων, ήταν ηθοποιοί και μέλη του σωματείου μας. Ήταν μάλιστα άνθρωποι με ένταξη στην ΕΠΟΝ  από την πρώτη στιγμή της κατοχής και αναφέρονται στις σελίδες του μεγάλου βιβλίου του ΣΕΗ που αναφέρει τους περισσότερους από τους αντιστασιακούς ηθοποιούς, ανθρώπους που δεν φοβήθηκαν κι από την πρώτη στιγμή εντάχθηκαν στον αγώνα ενάντια στον κατακτητή. Ο επιβιώσας δε και βασανισθείς στη Μακρόνησο Κώστας Γεννατάς, ο πατέρας του Γεράσιμου Γεννατά ταλαιπωρήθηκε πάρα πολύ στην εργασία του μετά καθώς δεν μπορούσε κατα την δικτατορία να δουλέψει καθόλου γιατι ήταν κομμουνιστής. Οι διωγμοί και οι περιορισμοί για τους αριστερούς ήταν συνεχείς και αδιάλειπτοι. 

Τι σκέφτεσαι όταν διαβάζεις τη φράση του Οδυσσέα Ελύτη “Το παν είναι η ρότα σου κόντρα στην κοινωνία ετούτη”;

Το παν για τον δημιουργό είναι η πορεία κόντρα στη συνήθεια , την ευκολία και τους συμβιβασμούς με το κοινωνικά αποδεκτό. 

Πληροφορίες για την παραστάσεις: