Η Σαμπρίνα Μπροντέσκου μας μιλάει για την παράσταση “Δυαδική Τρέλα”

Τι σκέφτηκες  όταν σου πρότεινε η σκηνοθέτης Πηνελόπη Μωρούτ  στο έργο «Δυαδική Τρέλα»;

Στη δική μας περίπτωση τα πράγματα εξελίχθηκαν μάλλον ανάποδα. Με τη συμπρωταγωνίστρια μου Δήμητρα Σπανούλη, μετά από την αποφοίτησή μας από τη δραματική σχολή, ονειρευόμασταν  να κάνουμε μια παράσταση. Αρχική σκέψη ήταν οι Δούλες του Ζαν Ζενέ, στην πορεία όμως η διεξοδική έρευνα που κάναμε γύρω από την αληθινή ιστορία από την οποία εμπνεύστηκε και ο ίδιος ο Ζενέ μας οδήγησε στην ανάγκη να μιλήσουμε και να παρουσιάσουμε το Folie à Deux – την ιστορία της Κριστίν και της Λεά Παπέν. Ενώ στόχος μας ήταν να αναλάβουμε και τη σκηνοθεσία, στη διάρκεια της διαδρομής συνειδητοποιήσαμε ότι μας ήταν εξαιρετικά δύσκολο να λειτουργήσουμε και ως σκηνοθέτες. Είχαμε αναλάβει πάρα πολλές ευθύνες, δυσκολευόμασταν να πάρουμε αποφάσεις και κάποιος άλλος έπρεπε τελικά να το αναλάβει για να μπορέσουμε να εστιάσουμε στους ρόλους μας και στην υποκριτική.  Έτσι, το όραμά  μας για τη δημιουργία της παράστασης μοιράστηκε  η  Πηνελόπη Μωρούτ, χορογράφος και αρχιτέκτονας, η οποία επιμελείται τη σκηνοθεσία και την κίνηση. Η συγκεκριμένη συνεργασία με χαροποιεί ιδιαίτερα, η Πηνελόπη ήταν δασκάλα μου στο χορό, γνωριζόμασταν ήδη πολλά χρόνια και από την πρώτη στιγμή αισθάνθηκα ασφάλεια – στην πορεία καταφέραμε να χτίσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης και το αποτέλεσμα πιστεύω μας δικαίωσε και τις τρεις. Ολόκληρη η διαδικασία αυτή ήταν ένα σπουδαίο μάθημα και μια σπουδαία ευκαιρία για να ωριμάσουμε καλλιτεχνικά.  

Mίλησε μας για τον ρόλο σου.

Στο Folie à Deux υποδύομαι τη Λεά Παπέν, ετών 21 όταν διαπράχθηκε το έγκλημα της 2ης Φεβρουαρίου 1933. Η Λεά είναι η μικρότερη από τις δύο αδελφές. Μεγαλωμένη και εκείνη όπως και η Κριστίν σε ορφανοτροφεία – αναμορφωτήρια που τα διεύθυναν καλόγριες. Θεωρήθηκε υποχείριο της Κριστίν,  παρουσιαζόταν ως πιο αφελής και λιγομίλητη, περισσότερο σαν σκιά της μεγαλύτερης αδελφής της και εικαζόταν πως ενέργησε μιμούμενη τις πράξεις της.  Εξέτισε τελικά οκτώ χρόνια στη φυλακή λόγω καλής διαγωγής, αποφυλακίστηκε το 1943, άλλαξε πόλη  και  συνέχισε να εργάζεται ως καμαριέρα σε ξενοδοχεία, χρησιμοποιώντας άλλη ταυτότητα. Φημολογείται ότι πέθανε το 2001.

Η Λεά σε όλα αυτά που διαβάσαμε και ψάξαμε όντως παρουσιάζεται ως μαριονέτα της αδελφής της, ως ένα άβουλο πλάσμα που λειτουργούσε μόνο κάτω από τις διαταγές των άλλων, στάθηκε όμως πιο δυνατή από αυτό που θα περίμενε κανείς. Η Κριστίν είναι αυτή που δεν άντεξε – πέθανε στη φυλακή από ασιτία και μαρασμό γιατί δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς την παρουσία της Λεά. Η Κριστίν ήταν η πλήρως εξαρτημένη από την αδελφή της. Η Λεά ήταν αυτή που επιβίωσε και συνέχισε. Ίσως αν δεν είχε αναπτύξει την ιδιαίτερη και εξαρτησιακή σχέση με την αδελφή της – να είχε κάνει τη δική της οικογένεια και να ξέφευγε  από την τελική τραγική κατάληξη. Στην παράσταση προσδίδουμε στους ρόλους μας ισάξια δυναμική – και οι δύο εμπεριέχουν μέσα τους στοιχεία της άλλης. Η Λεά δηλαδή έχει  μέσα της και ένα κομμάτι από την Κριστίν, το οποίο βγαίνει προς τα έξω ανά στιγμές.  Είναι και αγία και εγκληματίας. Για την υποκριτική προσέγγιση εστιάσαμε πολύ στα δίπολα, στα αντιθετικά στοιχεία που εντοπίσαμε στην ιστορία : το καλό και το κακό, η αγάπη της μιας προς την άλλη αλλά και προς την «Κυρία – Μαμά» και το μίσος την ίδια στιγμή για τα πρόσωπα αυτά, η σιωπή και η κραυγή. Η εικόνα της άψογης υπηρέτριας σε αντίθεση με την εικόνα «της έκφυλης, της πόρνης», όπως τις χαρακτήρισε η Κυρία το βράδυ του φόνου.

Τι διαφορετικό έχει το συγκεκριμένο κείμενο;

Το Folie à Deux – Δυαδική Τρέλα  είναι ένα κείμενο που γράφτηκε για τις ανάγκες της παράστασης. Στο πλαίσιο της έρευνάς μας ταξιδέψαμε στην πόλη Le Mans της Γαλλίας, όπου τυχαία, σε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο βρήκαμε ένα μυθιστόρημα που ήταν βασισμένο στην υπόθεση των Παπέν. Πρόκειται για το Le diable dans la peau της Paulette Houdyer του 1966, όπου η συγγραφέας παρουσιάζει τη δική της εκδοχή για το πως θα μπορούσαν να είχαν γαλουχηθεί οι Παπέν, ποιο ήταν το οικογενειακό τους background, πως ήταν η ζωή τους ως υπηρέτριες… Το συγκεκριμένο βιβλίο το φέραμε στην Ελλάδα και η δραματουργός Ζωρζίνα Τζουμάκα ανέλαβε τη μετάφραση και τη συγγραφή ενός πρωτότυπου κειμένου για τη δημιουργία της παράστασης. Στη συνέχεια η απόδοση του κειμένου έγινε από την Πηνελόπη Μωρούτ για να ταιριάξει καλύτερα στις εικόνες που είχε φανταστεί για την παρουσίαση  του έργου επί σκηνής. Πρόκειται για ένα ψυχογράφημα τελικά. Αυτό που ακούμε είναι αφήγηση και καταγραφή της ρουτίνας τους και αποσπάσματα από τη ζωή τους. Εκμυστηρεύσεις από όσα δεν είχαν την ευκαιρία να εκφράσουν ποτέ..

Ποιες σκέψεις μπορεί να έχει ο θεατής αφήνοντας πίσω τη σκηνή του θεάτρου;

Το Folie à deux είναι μια προσπάθεια να αιτιολογήσουμε τις δύο γυναίκες, αν αναλογιστούμε το διαταραγμένο οικογενειακό τους περιβάλλον, το γεγονός ότι μεγάλωσαν σε αναμορφωτήρια – κάτω από ποιος ξέρει τι συνθήκες και τι μεταχείριση. Δούλευαν από τα 13 τους σε σπίτια επί 12 – 14 ώρες την ημέρα υπακούοντας στις διαταγές και στα πρέπει χωρίς να υπάρχει εναλλακτική επιλογή – ήταν σχεδόν καταδικασμένες να έχουν αυτήν την κατάληξη. Κάποια στιγμή θα ξεπερνούσαν τα όρια εφόσον δέχονταν και υπέβαλαν τον εαυτό τους σε τέτοια πίεση. Ο θεατής είναι ελεύθερος να κρίνει όπως νομίζει τη συγκεκριμένη υπόθεση. Για κάποιους το έγκλημα μπορεί να θεωρηθεί ως φαινόμενο ταξικής εξέγερσης και για κάποιους άλλους σύμπτωμα ψυχωτικής διαταραχής. Αν μετά το τέλος της παράστασης οι θεατές βγαίνουν  και  συζητάνε  για τις δύο ηρωίδες,  αν καταφέρνουμε να προξενήσουμε τον προβληματισμό γύρω από τα κίνητρα της πράξης και τα αίτια, αυτό είναι τελικά το μεγαλύτερο κέρδος για μας.

Τι περιμένεις από το θέατρο;

Οι οποιεσδήποτε προσδοκίες και απαιτήσεις που έχω είναι ξεκάθαρα από τον εαυτό μου. Δεν περιμένω κάτι από κανέναν. Είναι στο χέρι μου να δουλέψω σκληρά για αυτά που θέλω να πετύχω. Το θέατρο για μένα είναι ένα μέσο για να εξελιχθώ σαν άνθρωπος, είναι κάτι που θα υπάρχει πάντα στη ζωή μου γιατί δεν μπορώ να με φανταστώ διαφορετικά. Ξεκίνησε ως πηγαία ανάγκη και έτσι θα παραμείνει. Το θέατρο, το σινεμά, η ζωγραφική, η μουσική, η φωτογραφία, η ποίηση, η λογοτεχνία, η τέχνη είναι κομμάτι της ζωής μου, της καθημερινότητάς μου. Στην ταινία Life and nothing more ενός αγαπημένου μου σκηνοθέτη, του Abbas Kiarostami, ένα στιγμιότυπο αναφέρει πως:  «τέχνη σημαίνει τα χαρούμενα και όμορφα πράγματα που σε αγγίζουν, τέχνη είναι να αναζωογονείς τους ανθρώπους και όχι να τους κάνεις να γερνάνε. Στο κάτω κάτω το να συνεχίσεις να παραμένεις ζωντανός είναι κι αυτό τέχνη». 

Tι σκέφτεσαι για την Ελλάδα του 2019;

Τις περισσότερες μέρες σκέφτομαι πεσιμιστικά : απελπισία, άγχος, αίσθημα ματαιότητας, φόβος για το μέλλον, σύγκριση με άλλους που τα έχουν καταφέρει καλύτερα από εμένα, υπαρξιακά αδιέξοδα, εικόνες χάους και καταστροφής. Τα γνωστά δηλαδή. Μια φίλη μου ανέβασε ένα post στο facebook,γιατί είμαστε και η γενιά των social media, και αναφερόμενη στην προσπάθεια μας για το ανέβασμα του Folie à Deux μας χαρακτήρισε «καινούργιες στη θεατρική ζούγκλα».  Η λέξη «ζούγκλα» ταιριάζει περίφημα στην κατάσταση που επικρατεί . Όποιος επιβιώσει θεωρείται και νικητής, επαγγελματίας . Οι υπόλοιποι θεωρούνται απλά «χομπίστες» ή, το αγαπημένο μου, «ερασιτέχνες»… Τα πικρόχολα σχόλια θα μπορούσαν να γεμίσουν σελίδες ολόκληρες αλλά αυτό είναι το μόνο εύκολο και δεν έχει κανένα απολύτως νόημα. Πιστεύω πολύ στην τύχη, για κάποιους έρχονται τα πράγματα πιο άνετα. Βρίσκονται στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη στιγμή και είναι πιο ώριμοι και έτοιμοι να πάρουν τις σωστές αποφάσεις. Για κάποιους άλλους είναι λίγο πιο δύσκολο να φτάσουν στο στόχο τους με την πρώτη. Ίσως όμως στην πορεία είναι εκείνοι που θα έχουν κερδίσει περισσότερα από τους πρώτους …  Και μετά είναι και προσωπική υπόθεση του καθενός – κατά πόσο παραδίνεσαι και τα παρατάς και κατά πόσο συνεχίζεις να παλεύεις για αυτό που αγαπάς  και ας μη σου αποφέρει κέρδη ή δόξα.  Αν αγαπάς κάτι και σε γεμίζει  θα βρεις τον τρόπο να το κάνεις! Είναι θέμα επιλογής.

Πληροφορίες για την παράσταση «ΑΥΤΟΚΑΤΗΓΟΡΙΑ» στο Αντιθέατρο Μαρίας Ξενουδάκη ΕΔΩ