Κωνσταντίνος Χειλάς

 Είναι άραγε η κακία που κάνει τον άνθρωπο άδικο ή η αδικία που τον ωθεί στην κακία;

Γιατί αποφάσισες να ανεβάσεις ένα κείμενο του 19ου αιώνα τον Βασιλικό του Αντωνίου Μάτεσι στο θέατρο;

Ο βασιλικός είναι ένα σημαντικό κείμενο που έχει ανεβεί ελάχιστες φορές λόγω διαφορων δυσκολιών. Ένα επαναστατικό και πραγματικά φεμινιστικό κείμενο γραμμένο σε μια υπέροχη γλώσσα – μια ξένη αλλά τρομερά οικεία και κατανοητή εν τέλει γλώσσα, με βαθιές ποιητικές αρετές. 

Ένα κείμενο που παραμένει επίκαιρο μιας και βλέπουμε αποτυπωμένη σε αυτό όλη την παθογένεια και αδικία του τόπου μας να επιβιώνει από τότε μέχρι και σήμερα, γραμμένο την περίοδο των μεγάλων αγώνων και επαναστάσεων στην Ευρώπη, το οποίο όσο το μελετάει κανείς μπορεί να έρθει στο συμπέρασμα πως η πραγματική επανάσταση δεν έχει γίνει ακόμα και αν ποτέ γίνει θα είναι πρωτίστως εσωτερική – πνευματική και θεμελιωμένη πάνω σε ιδέες. 

Για ποιούς λόγους θέλησες να σκηνοθετήσεις φέτος και όχι να παίξεις;

Καμιά φορά δεν είμαστε εμείς αυτοί που επιλέγουνε τα πράγματα που κάνουμε αλλά αυτά, κάπως, έρχονται σε εμάς. Η σκηνοθεσία είναι κάτι που πάντα με τράβαγε και παράλληλα ήταν και ο λόγος που ασχολήθηκα, εντέλει με το θέατρο και την υποκριτική. Δεν βρίσκω μεγάλες διάφορες ανάμεσα στην σκηνοθεσία και την υποκριτική – τουλάχιστον όχι όταν και τα δυο βρίσκονται στην ιδανική τους μορφή. Είναι εξίσου δημιουργικά. Όπως ο σκηνοθέτης καθοδηγείται από τον συγγραφέα έτσι και ο ηθοποιός καθοδηγείται από τον σκηνοθέτη. Και οι δυο πρέπει να υπάρξουν σε ένα πλαίσιο ελευθερίας μέσω της φαντασίας τους και της δημιουργίας τους. Κοινώς δηλαδή πρέπει να υπάρξουν ποιητικές μορφές και όχι εκτελεστές του οτιδήποτε. Το κοινό τους σημείο είναι (πάλι μιλώντας για την ιδανική τους έκφραση) ο κίνδυνος στον οποίο θέτει ο εκάστοτε δημιουργός τον εαυτό του. Ο συγγραφέας, ο σκηνοθέτης, όπως και ο ηθοποιός πρέπει να συνηγορήσουν υπέρ του καλού αλλά και του κακού, υπέρ του οτιδήποτε τους δοθεί, όχι μελετώντας την ηθική των πραγμάτων αλλά την φύση του ανθρώπου. 

Μια γλάστρα με βασιλικό, στο μεταίχμιο των δύο κόσμων, στο μεταίχμιο του τραγικού και του κωμικού, στέκεται στο περβάζι, σύμβολο ίσως του αιώνιου διακυβεύματος της δικαιοσύνης και της ελευθερίας. Τι σκέφτεσαι όταν διαβάζεις αυτήν τη φράση; 

Διαβάζοντας αυτήν τη φράση, μου έρχεται – να κάτι που δεν είχα σκεφτεί τόσο καιρό- πως αν αυτή η γλάστρα πέσει κάτω, θα σπάσει και μια σπασμένη γλάστρα είναι κάτι όπως η ζωή, το ίδιο κωμική και το ίδιο τραγική παράλληλα. Σκέφτομαι επίσης πως δεν γίνεται να υπάρξει δικαιοσύνη χωρίς ελευθερία και vice – versa. Ο άνθρωπος πρέπει να αναζητά  την δικαιοσύνη για να είναι ελεύθερος και ελεύθερος για να είναι δίκαιος. Ακούγεται τόσο απλό αλλά δεν είναι. Είναι άραγε η κακία που κάνει τον άνθρωπο άδικο ή η αδικία που τον ωθεί στην κακία;

Ένας «θύτης» μετανιωμένος, που επιδιώκει να «αποκαταστήσει» το θύμα του δια του γάμου. Ένα «θύμα» που δεν έχει άλλη επιλογή από το να ποθεί «εκείνο που έμαθε να μην αποστρέφεται η καρδιά της». Πως νομίζεις ότι συνδέονται αυτές οι φράσεις με το σήμερα;

Η συγκεκριμένη ερώτηση νομίζω πως έχει πολιτικό πρόσημο. Όταν δεν έχουμε άλλη επιλογή παρά αυτού που αποκαλούμε ¨μη χείρον βέλτιστον¨, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για θύματα και θύτες. Αυτός που δίνει το δικαίωμα της κακής επιλογής είναι ο θύτης και αυτός που δεν έχει άλλη λογική διέξοδο από το να επιλέξει μεταξύ κακού και ακόμα χειρότερου, είναι το θύμα. Έχει ενδιαφέρον βέβαια  να σκεφτούμε πως δίνεται στο θύμα μια μοναδική ευκαιρία, να γίνει ήρωας με το να αρνηθεί να επιλέξει. Αυτή είναι μια αφοπλιστική πράξη αλλά και εντελώς μοναχική. 

Ζούμε σε καιρούς (και ίσως αυτοί οι καιροί να είναι και ολόκληρη η ιστορία του ανθρώπου) όπου η ελευθερία των επιλογών μας έγκειται στο τι θεωρούμε λιγότερο κακό και αυτό το κακό μας επιβάλλεται με μια μανία εξαγνισμού. Δεν αρκείται στο να το επιλέξουμε αλλά μας επιβάλει και να το θαυμάσουμε. Με τι χάρη τελούσαν τις εορταστικές τους συνήθειες τα απολυταρχικά καθεστώτα;  Ο γάμος λοιπόν, φέρει τη νομιμοποίηση και η νομιμοποίηση την ανοχή. Πόσους ανθρώπους δεν είμαστε υποχρεωμένοι να ανεχόμαστε για λόγους επιβίωσης; Η ανοχή είναι το κοινό μυστικό των ανθρώπων. Κάθε επανάσταση ξεκίνησε από ένα λάθος. Ο δυνάστης ξεπέρασε το όριο ανοχής και τότε, μπαμ… 

Και αν με κατηγορήσει κανείς για απαισιοδοξο θα παραθέσω μια φράση του Σαραμάγκου: ¨Δεν είμαι εγώ απαισιόδοξος. Ο κόσμος είναι απαίσιος¨.

Γιατί πιστεύεις ότι θα έπρεπε να έρθει το κοινό να δει την παράστασή σας;

Πρώτιστος για να έρθει σε επαφή με τον Αντώνιο Ματεση. Η παράσταση έχει καταφέρει να φέρει, μέσω της κατανόησης του κειμένου και της εκμάθησης του, μια ιστορία και μια γλώσσα στο εμεις και στο τώρα. Οι ηθοποιοί καταφέρνουν να μιλήσουν και να εννοήσουν ότι λένε κάτι που αποτελεί ένα είδος άθλου. Στο συγκεκριμένο έργο  ερχόμαστε σε επαφή με την πραγματική ιστορία του τόπου μας. Όπως σε όλα τα σημαντικά έργα, ο Μάτεσης καταφέρνει να μας μεταφέρει την πραγματική ουσία της ιστορίας μας καλύτερα από οποιοδήποτε ιστορικό κείμενο. 

Αντώνης Τσιμούρης, φωτογράφος

Πληροφορίες για την παράσταση: