Νικορέστης Χανιωτάκης

«Ο αθλητισμός είναι η αποτοξίνωση μου, είναι το πάθος μου».

Γιατί τόσο υπερπαραγωγή θεατρικών έργων το τελευταίο διάστημα;

Νομίζω ότι τον τελευταίο ενάμιση χρόνο συμπιέστηκαν τα πράγματα λόγω του Κορωνοϊου και πολλές παραστάσεις που μπορούσαν να γίνουν σε δύο σεζόν απλωμένες έγιναν σε μία σεζόν. Κάθε θεατρική περίοδο σκηνοθετώ ή παίζω κατά μέσο όρο σε δύο καινούργιες παραστάσεις. Στα δικά μου μάτια, δεν είναι κάτι ακραίο.

Πολλοί ηθοποιοί συμμετέχουν σε δύο – τρεις διαφορετικές παραγωγές σε έναν χρόνο.

Από την μία πλευρά είναι το βιοποριστικό κομμάτι και από την άλλη είναι το σημαντικότερο κομμάτι που συνδέεται με την δημιουργία. Αντιμετωπίζω την τέχνη σαν μία ερωτική σχέση. Όταν ερωτεύεσαι κυνηγάς τον έρωτά σου. Το καλό με την τέχνη είναι ότι δημιουργείς μια πολυγαμική σχέση κι έτσι δεν είσαι δεσμευμένος μόνο με μία παράσταση…

Αν οργανωθείς σωστά και εγκαίρως, αν έχεις δίπλα σου καλούς συνεργάτες, όπως πραγματικά έχω εγώ -και είμαι ευλογημένος γι’ αυτό- μπορείς να ανταπεξέλθεις αποτελεσματικά σε ένα απαιτητικό πρόγραμμα. Ιδανικά, φυσικά, θα ήθελα οι παραστάσεις μας να είναι πιο απλωμένες στο χρόνο, για να μπορέσω να τις απολαύσω περισσότερο. Έτυχαν όμως, τα τελευταία χρόνια, πολύ ωραίες συνεργασίες. Είναι όπως τα ταξίδια που κάνεις τρία – τέσσερα κάθε χρόνο. Έτσι λοιπόν και με την θέατρο ταξιδεύεις σε διαφορετικά μέρη κάθε φορά.

Ποιες παραστάσεις σου θα δούμε την επόμενη σεζόν;

Αυτές που συνεχίζουν και φέτος είναι οι «Μάγισσες του Σάλεμ» στο θέατρο Βρετάνια και το «Σεσουάρ για δολοφόνους» στο θέατρο Λαμπέτη.

Ωστόσο μόλις σκηνοθέτησα και δύο νέα έργα. Το πρώτο είναι η «Ανθρώπινη φωνή» του Ζαν Κοκτό με την Λουκία Μιχαλοπούλου στο θέατρο Μικρό Χορν, που παίζει κάθε Δευτέρα και Τρίτη και το δεύτερο είναι τα «Οικόπεδα με θέα» του Ντέιβιντ Μάμετ στο θέατρο Άνεσις από Τετάρτη έως Κυριακή, με έναν εξαιρετικό θίασο. Με τους περισσότερους ηθοποιούς έχω συνεργαστεί και στο παρελθόν, όπως ο Άρης Λεμπεσόπουλος, ο Μάκης Παπαδημητρίου, ο Γιάννης Δρακόπουλος, ο Γεράσιμος Σκαφίδας και ο Μάριος Μαριόλος. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που συνεργάζομαι για πρώτη φορά, όπως ο Γιάννης ο Μπέζος και ο Θανάσης Κουρλαμπάς, δύο σπουδαίοι και γενναιόδωροι ηθοποιοί. Είμαι πραγματικά πολύ ευτυχής που τελικά κατορθώνω να ανεβάσω ένα έργο που εδώ και χρόνια ήθελα να πραγματοποιήσω και αυτός είναι ένας ακόμα λόγος που το αγαπάω τόσο πολύ.

Τέλος, από Δεκέμβρη θα σκηνοθετήσω στη Θεσσαλονίκη τον «Λούκυ Λουκ», ένα έργο που ανεβαίνει στην σκηνή για πρώτη φορά πανευρωπαϊκά!

Έχεις συνεργαστεί με ηθοποιούς όλων των ηλικιών και των γενεών. Πώς λειτουργεί αυτή η συνεργασία μαζί τους;

Είναι πολύ συγκινητικό για ‘μένα να με εμπιστεύονται παλαιότεροι και πιο έμπειροι ηθοποιοί. Η συνεργασία μου μαζί τους με γεμίζει με αίσθημα ευθύνης για να ανταποκριθώ στην εμπιστοσύνη τους, ενώ ταυτόχρονα ανεβαίνει ακόμα ψηλότερα ο πήχης των καλλιτεχνικών απαιτήσεων. Απ’ την άλλη, αισθάνομαι μεγάλη ευθύνη και απέναντι στους νέους ηθοποιούς, διότι θέλω να τους δώσω όσα περισσότερα μπορώ, να τους βοηθήσω να ανοίξουν τα φτερά τους, να λάμψουν και να ακολουθήσουν την πορεία που ονειρεύονται.

Τους ηθοποιούς, βεβαίως τους θαυμάζω ανεξαρτήτως ηλικίας. Όπως μου είχε πει κάποτε η Λήδα Πρωτοψάλτη… «στο θέατρο δεν υπάρχει ηλικία». Ένας καλλιτέχνης μπορεί να παραμείνει για πάντα παιδίκι αυτό είναι το στοιχείο που μας κρατάει ζωντανούς και ενεργούς. Λαμπρό παράδειγμα και προσωπικό μου πρότυπο αποτελεί ο Γιάννης Καλατζόπουλος, ο οποίος μου κάνει την τιμή να συνεργαζόμαστε ανελλιπώς τα τελευταία πέντε χρόνια. Ο Γιάννης εργάζεται στον χώρο του πολιτισμού περισσότερο από μισό αιώνα. Κι όμως θα τον δεις ακόμα και σήμερα να κάνει κωλοτούμπες πάνω στην σκηνή, να παίζει μουσική, να χορεύει, να ιδρώνει την φανέλα, σαν να είναι η πρώτη του παράσταση!

Στα Ανοιχτά Θέατρα, στην Ελλάδα, έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε κατά κύριο λόγο αρχαία ελληνικά έργα. Πόσο μεγάλη απήχηση είχε «Ο Ματωμένος Γάμος» του Φεντερίκο Λόρκα που ανέβασες και περιόδευσε φέτος;

Όλα τα σημαντικά έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου «χωράνε» σε ένα ανοιχτό θέατρο αρκεί να ανέβουν με τον κατάλληλο τρόπο. Το συγκεκριμένο έργο –έτσι κι αλλιώς- είναι από την γραφή του καλοκαιρινό, μια και διαδραματίζεται τον Ιούλιο στην Γρανάδα και οι σκηνές τοποθετούνται κατά βάση σε εξωτερικούς χώρους.

Αυτός ο γάμος έχει χορό, γλέντι, τραγούδι… Μου θυμίζει πολύ τους γάμους που έχω ζήσει στην ιδιαίτερη πατρίδα μου την Κρήτη, με την χαρακτηριστική κρασοκατάνυξη. Φυσικά ο «Ματωμένος Γάμος» μπορεί να παρουσιαστεί και σε κλειστό θέατρο, δημιουργώντας μια διαφορετική ατμόσφαιρα.

Όπως και να ‘χει, όμως, το έργο έχει ισχυρά καλοκαιρινό στοιχεία: χώμα, ήλιο, ζέστη, τον ιδρώτα της δουλειάς στα χωράφια… Όλα αυτά, λοιπόν, με οδήγησαν στην απόφαση να βγάλω το έργο σε ανοιχτό περιβάλλον. Δεν φαντάζεσαι πόσο ανατριχιαστικό ήταν, όταν έβγαινε ο Κώστας Βασαρδάνης να υποδυθεί το Φεγγάρι, την στιγμή που το πραγματικό φεγγάρι βρισκόταν πάνω από τα κεφάλια μας! Αυτήν την μαγική στιγμή, όπως καταλαβαίνεις, μόνο ένα φυσικό τοπίο μπορεί να στην προσφέρει. Ο «Ματωμένος γάμος» είναι συνυφασμένος με την φύση και η φύση είναι πρωταγωνίστρια στο έργο. Ο Λόρκα συχνά παρομοιάζει τους ήρωές του με στοιχεία της φύσης, δίνοντάς τους ακόμα και χαρακτηριστικά ζώων. Έτσι λοιπόν, έχοντας αυτό το όραμα, ήθελα να βρεθεί η παράσταση κοντά στην φύση.

Εδώ και δώδεκα χρόνια περνάμε απανωτές κρίσεις. Πιστεύεις ότι μπορούμε να διδαχθούμε έστω και κάτι απ’ αυτές;

Ένας δάσκαλός μου στην Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης μου είχε πει κάποτε: «Εκεί που πονάς αρχίζεις να μαθαίνεις…». Αν είσαι μονίμως στις ευκολίες και στα πούπουλα, το μόνο που θα καταφέρεις είναι να επαναλαμβάνεσαι και να αυτοεπιβεβαιώνεσαι.

Η χώρα μας, όπως κι ολόκληρος ο κόσμος, βιώνει συνεχώς κρίσεις. Οικονομικές, υγειονομικές, κοινωνικές… Πάντα, όμως, από τη μαυρίλα βγαίνει το φως και ο αληθινός καλλιτέχνης οφείλει να είναι παρών σε κάθε φάση που βιώνει μια κοινωνία. Παρών στον τόπο του, παρών στο τώρα. Να μπορεί να δίνει το χέρι του στον κόσμο και να βιώνει μαζί τους τις καταστάσεις.

Μόνο έτσι μπορείς να δημιουργήσεις. Η μαυρίλα και οι δύσκολες καταστάσεις μπορούν να σε πεισμώσουν και να σου δώσουν πολλά και διαφορετικά ερεθίσματα. Ακόμα και οι πολύ μεγάλοι έρωτες έχουν δυσκολίες. Αγάπη δίχως πείσματα δεν έχει νοστιμάδα.

Προσωπικά μου αρέσουν τα δύσκολα. Γι’ αυτό συνήθως ασχολούμαι με σημαντικά έργα, που έχουν πολλά να πουν και απαιτούν αρκετή προετοιμασία, χρόνο και κόπο. Όταν, όμως, έχεις κοντά σου καλούς συνεργάτες τότε τα δύσκολα γίνονται εύκολα και απολαυστικά. Είμαι λάτρης των παραστάσεων που απαιτούν συνεργασία πολλών ανθρώπων, όπως στον «Ματωμένο γάμο», τις «Μάγισσες του Σάλεμ», τον «Καλό Άνθρωπο του Σετσουάν», τα «Οικόπεδα με Θέα» κ.α. Λατρεύω την συνθήκη, στην οποία οι ηθοποιοί ερμηνεύουν, τραγουδάνε, παίζουν μουσική, χορεύουν και είναι όλη την ώρα πάνω στη σκηνή! Για παράδειγμα στον «Γάμο», οι συντελεστές του έργου είχαν αρκετές απαιτητικές εργασίες να φέρουν εις πέρας. Και ξεκινάω με τον ίδιο τον μεταφραστή τον Νίκο Γκάτσο που είχε κάνει μία εξαιρετική μετάφραση-απόδοση, συνεχίζοντας με την μουσική του Αλκίνοου Ιωαννίδη, ο οποίος έδωσε μια προσωπική ταυτότητα στις μελωδίες του, σεβόμενος απολύτως την σφραγίδα που είχε αφήσει παλαιότερα στο ίδιο έργο ο σπουδαίος Μάνος Χατζιδάκις.

Από μια δυσκολία μπορεί να προκύψει κάτι πολύ όμορφο. Πολλές φορές προτρέπω τους ηθοποιούς να προσπαθήσουν να κολυμπήσουν σε «άγνωστα νερά» γιατί εκεί θα ανακαλύψουν πολύ περισσότερα πράγματα και θα εξελιχθούν.

Κοινωνικά, νομίζω ότι ίσως είναι πιο συμφέρον να εκμεταλλευόμαστε τις κρίσεις και όχι να κλαιγόμαστε, να μαυρίζει η ψυχή μας. Δεν αρκεί απλώς να επιβιώνουμε. Σημασία έχει πώς ζούμε.

Έχεις εργαστεί ως αθλητικός δημοσιογράφος. Πόσο κοντά ή μακριά είναι από την τέχνη, ο αθλητισμός;

Η αθλητική δημοσιογραφία μου λείπει πάρα πολύ. Μου έμαθε να διαχειρίζομαι το άγχος μου, να συνεργάζομαι και κατάλαβα πώς είναι να εργάζεσαι χωρίς συγκεκριμένο ωράριο. Ρεπορτάζ κάνεις όλο το εικοσιτετράωρο, τα γεγονότα τρέχουν.

Όταν μελετάω ένα έργο, ασχολούμαι όλη μέρα και όλη νύχτα μέχρι να το τελειώσω. Εννοείται, βεβαίως, ότι όταν σκηνοθετώ έναν θίασο θα σεβαστώ απολύτως τα ζητήματα ωραρίου εργασίας των ηθοποιών.

Πέρα από την αθλητικογραφία ασχολήθηκα και με τον ίδιο τον αθλητισμό. Μικρός έπαιζα πάρα πολύ μπάσκετ και ποδόσφαιρο. Αγαπώ τα ομαδικά αθλήματα, από τα οποία διδάχθηκα την ομαδικότητα που προσπαθώ τώρα να εφαρμόσω στην τέχνη μου. Ομολογώ ότι στην σκηνοθεσία μου δουλεύω πάρα πολύ… μπασκετικά κατά την διάρκεια των προβών. Δηλαδή πώς πρέπει ο ηθοποιός να παίξει όταν έχει την μπάλα στα χέρια του (δηλαδή όταν ατακάρει ή τραγουδάει), πώς πρέπει να δώσει την πάσα (δηλαδή παίζω για τον συμπαίκτη μου) και πώς παίζω άμυνα, (δηλαδή είμαι σε εγρήγορση ανά πάσα στιγμή). Ένα μεγάλο μάθημα είναι και το θέατρο και ο σκηνοθέτης οφείλει να προετοιμάσει όχι μόνο τον ηθοποιό που είναι πάνω στην σκηνή αλλά αυτόν που θα έρθει από… τον πάγκο.

Ο αθλητισμός είναι η αποτοξίνωση μου, το πάθος μου. Με ισορροπεί, με κάνει να ξεφεύγω από την «καλλιτεχνίλα», χωρίς φυσικά να λειτουργώ ποτέ με φανατισμό. Άλλωστε θεωρώ ότι η οποιαδήποτε μορφή φανατισμού είναι η καταστροφή των ίδιων των κοινωνιών.