Ανδρέας Ζάκας

Ευτυχισμένος αυτός που ελπίζει ακόμα πως μπορεί να εξιλεωθεί.

Ποιοί ήταν οι λόγοι που σε έκαναν να δεχτείς να παίξεις στην παράσταση “Σόλνες ο Πρωτομάστορας”του Χένρικ Ίψεν σε σκηνοθεσία της Ανδρονίκης Αβδελιώτη;

Δύο βασικά. Ο πρώτος η ίδια η Ανδρονίκη και ο δεύτερος ο ίδιος ο Ίψεν. Και εξηγούμαι: Την Ανδρονίκη Αβδελιώτη άμα τη γνωρίσει ο ηθοποιός από κοντά, όπως εγώ, νοιώθεις να εμπιστεύεσαι τις δικές σου ικανότητες σε χέρια που μπορούν να σε μεταμορφώσουν σκηνικά, σε κοιτάζει στα μάτια όταν σε καθοδηγεί και σου δίνει να καταλάβεις αναλυτικά τι είναι αυτό που ζητάει το έργο και εκείνη, οπότε εσύ το δέχεσαι και προσπαθείς να το κεντήσεις με τις δικές σου βελονιές. Όταν μάλιστα σου λέει «κάν’ το και έτσι δεν με πειράζει» σημαίνει ότι σε εμπιστεύεται. Έτσι προσωπικά την έζησα σε 4 μέχρι στιγμής έργα που με έχει σκηνοθετήσει. Και κάτι τελευταίο: Στο συγκεκριμένο έργο βρίσκει η Ανδρονίκη τον τρόπο να διασκευάσει τον Ίψεν κατά τέτοιο τρόπο που ο θεατής θα κατανοήσει το κείμενό του σε κάθε λεπτομέρεια με όλα τα δραματουργικά στοιχεία που έχει προσθέσει.

Ο δεύτερος λόγος είναι ο ίδιος ο Ίψεν που ανέκαθεν με είχε κερδίσει, ξεκινώντας από τους «Βρυκόλακες», που είχα δει με τα ιερά τέρατα Παξινού, Μινωτή, Κωτσόπουλο, Νέζερ, Μαυροπούλου. Αργότερα είδα τον Σόλνες με τον ανεπανάληπτο Χορν και θυμάμαι τότε, μίσησα το ρόλο που έπαιζε, το ρόλο αυτού του κακού και εγωπαθούς πρωτομάστορα, αλλά ταυτόχρονα τότε κατάλαβα τι σημαίνει ότι ο καλός ηθοποιός παίζει όλους τους ρόλους. Από αυτά τα δύο έργα κατανόησα το κεφάλαιο που λέγεται Ίψεν ότι είναι μοναδικός να μπαίνει στα πιο μύχια βάθη της ανθρώπινης ψυχής και να την κάνει θέατρο και να την κάνει τέχνη και διδασκαλία.

Αυτοί οι δύο λόγοι, αλλά και η λατρεία μου για το κλασικό θέατρο, με έκαναν να δεχτώ και να δοκιμάσω τον εαυτό μου για πρώτη φορά στην Ιψενική δραματουργία.

Τι σκέφτηκες, όταν πρωτοδιάβασες το έργο;

Φυσικά το πρώτο που σκέφτηκα ήταν η τιμή που μου δινόταν να μου ανατεθεί ό ομώνυμος ρόλος. Ταυτόχρονα οι σκέψεις μου ήταν γεμάτες με δέος μπροστά σε έναν τέτοιο δύσκολο ρόλο, αλλά πείσμωνα και έπειθα τον εαυτό μου να πιστέψει ότι μπορεί να τον βγάλει πέρα, τουλάχιστον αξιοπρεπώς και όχι επιδιώκοντας της απόλυτη επιτυχία, που πιστεύω ότι έρχεται από τη στιγμή που ο ηθοποιός μένει ευχαριστημένος και νιώθει αυτό που αποδίδει. Αλλά τα έργα του Ίψεν είναι τέτοια που δεν σε αφήνουν χωρίς δεύτερη και τρίτη σκέψη, όταν είσαι υποχρεωμένος να αποστηθίσεις το ρόλο διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας το έργο. Έτσι και δεύτερο και τρίτο και πολλοστό διάβασμα σου δημιουργούν σκέψεις και ερωτήματα πώς, πού και γιατί. Από εκεί και πέρα περιμένεις τις οδηγίες του σκηνοθέτη, αλλά και το αντίκρισμά σου στον καθρέφτη του συμπαίκτη σου, που πιστεύω ότι σε βοηθά με το δικό του παίξιμο να συνεχίσεις το διάλογο μαζί του. Είναι ίσως η πρώτη φορά που το έργο το διαβάζω ακόμα πριν από κάθε παράσταση. Σα να μην έχει λιώσει μέσα μου και θέλω κάθε φορά να ανακαλύπτω μέσα από το κείμενο κάτι καινούριο.

Μίλησέ μας για το δικό σου ρόλο.

Ο Χάλβαρντ Σόλνες είναι ένας ρόλος που τον συναντάμε στην καθημερινότητά μας. Δεν είναι αρχιτέκτονας και ό,τι έμαθε το έμαθε πάνω στη δουλειά του, λέει ο ίδιος. Μήπως δεν υπάρχουν σήμερα ειδικότητες εμπειροτεχνικές, πολλές φορές μάλιστα καλύτερες από τις ίδιες ειδικότητες με πτυχία και περγαμηνές; Το θέμα όμως για τον οποιονδήποτε εμπειροτεχνίτη είναι το κατά πόσον έχει ανθρώπινη συμπεριφορά και τι μέσα μεταχειρίζεται για να πετύχει τον επιδιωκόμενο στόχο του. Μήπως δείχνει την τοξικότητά του, τον τυχοδιωκτισμό του, την τυχάρπαστη διάθεσή του, όπως ο Σόλνες που πούλησε ακόμα και την ψυχή του στο διάβολο; Αλλά κάθε «ουδέν κακόν αμιγές καλού» (διατυπώνοντάς το αντίθετα) έτσι και ο Σόλνες έχει μια σπίθα καλής πλευράς, που είναι διαρκώς απωθημένη μέχρι που βρίσκεται η κατάλληλη ευκαιρία να αποκαλυφθεί. Και η ευκαιρία έρχεται από εκεί που τη φοβάται: από τους νέους ανθρώπους. Εδώ δραματουργικά έρχεται η Ιψενική σκέψη που μια τυχαία νεανική γνωριμία τον πλησιάζει, του ξυπνά το ουσιαστικό μεγαλείο των επιτυχιών του και τον οδηγεί στη λύτρωση, που όντως είναι θεϊκή.

Τι πιστεύεις ότι έχει να μας πει σήμερα το συγκεκριμένο κείμενο;

Σε κάποια στιγμή ο Σόλνες θα πει: «Ευτυχισμένος αυτός που ελπίζει ακόμα πως μπορεί να εξιλεωθεί». Νομίζω αυτό τα λέει όλα.

Τι σκέφτεσαι όταν διαβάζεις τη φράση του Οδυσσέα Ελύτη “Το παν είναι η ρότα σου κόντρα στην κοινωνία ετούτη” ;

Ο στίχος αυτός από το «Αμύγδαλο του κόσμου» βρίσκει στον Σόλνες το «μεγαλείο» του δικού του μικρόκοσμου που δεν σκέπτεται τίποτε άλλο από τη δική ρότα, τσαλαπατώντας κάθε τι που μπορεί να συντελέσει στη δική του ανέλιξη αδιαφορώντας τι μπορεί να προκαλέσει η καταστροφική του μανία και αδιαφορώντας για το νέο που έρχεται. Πάνω από όλα η δική του κοινωνία και όχι η κοινωνία της ανθρωπότητας.

Πληροφορίες για την παράσταση: