Σάββας Στρούμπος

Μέσα από την τέχνη αποκτούμε όραμα & προοπτική σε μια εποχή βαθιά μεταβατική & αβέβαιη, που προκαλεί φόβο & αγωνία.

Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε να ακολουθήσετε τη συγκεκριμένη πορεία στο θεατρικό χώρο;

Είναι μια ερώτηση που θέτω κι εγώ ο ίδιος στον εαυτό μου. Άραγε την πορεία μας στο θέατρο τη διαλέγουμε ή μας διαλέγει; Τί γίνεται με τους ανθρώπους που συμπορευόμαστε; Μας επιλέγουν ή τους επιλέγουμε; Αυτό που σίγουρα μπορώ να πω είναι ότι, έχοντας αγαπήσει την αρχαία τραγωδία ήδη από την εφηβεία, όταν συμμετείχα σε ένα εργαστήριο που έκανε η Σοφία Μιχοπούλου στη σχολή του Εθνικού Θεάτρου και στη συνέχεια, όταν είδα τον “Ηρακλή Μαινόμενο” του Τερζόπουλου, ήταν τόσο ισχυρά βιώματα που κατάλαβα ότι αυτός ο δρόμος στο θέατρο ήταν ζωτικής σημασίας για μένα. Μετά ακολούθησε η εμπειρία, η δουλειά, η παιδεία κι έτσι αυτός ο δρόμος έγινε συνειδητός.

Πώς «γεννήθηκε» η Ομάδα Σημείο Μηδέν;

Η τέχνη της σκηνοθεσίας με ενδιέφερε από τον καιρό των σπουδών. Έχοντας ήδη παίξει ως ηθοποιός κάποια χρόνια στο θέατρο Άττις, όταν έπεσε στα χέρια μου το διήγημα του Φραντς Κάφκα “Στη Σωφρονιστική Αποικία” αισθάνθηκα την ανάγκη να το δω στη σκηνή. Τότε δημιουργήθηκε ο πρώτος πυρήνας της Σημείο Μηδέν. Η παράσταση παρουσιάστηκε στο Χώρο Ιστορικής Μνήμης ‘41 – ‘44 στην πλατεία Κοραή, μετά την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008, κι έτσι, χωρίς να το περιμένουμε, η μνήμη και η εξέγερση έγιναν συστατικά στοιχεία της δουλειάς μας.

Τι ρόλο μπορεί να παίξει η τέχνη στη σημερινή εποχή;

Η αναγκαιότητα της τέχνης φάνηκε πολύ καθαρά την περίοδο της καραντίνας. Η ψυχική και πνευματική ανάταση που προσφέρει στον άνθρωπο η επαφή με ένα έργο τέχνης, η καλλιέργεια της κριτικής στάσης, η όξυνση των αισθήσεων, η ενεργοποίηση των πιο ιδιαίτερων συναισθημάτων, η ίδια η ανθρώπινη επικοινωνία, όλα αυτά έπαψαν να είναι δεδομένα. Θα μπορούσα να πω ότι μέσα από την τέχνη μπορούμε να αποκτήσουμε όραμα και προοπτική σε μια εποχή τόσο βαθιά μεταβατική και αβέβαιη, που προκαλεί διαρκώς φόβο και αγωνία.

Θεωρείτε ότι μπορεί κάποιος που θέλει να γίνει ηθοποιός ή σκηνοθέτης να σπουδάσει επαρκώς υποκριτική και σκηνοθεσία στη χώρα μας;

Στην Ελλάδα υπάρχουν σημαντικοί καλλιτέχνες που ασχολούνται με τη θεατρική εκπαίδευση και βέβαια, είναι θετικό αν κάποιο άτομο βρίσκει τη δυνατότητα να συνεχίσει τις σπουδές του στο εξωτερικό. Ωστόσο, πιστεύω ότι στη θεατρική παιδεία υπάρχει κάτι ανολοκλήρωτο, κάτι που τελικά δεν μπορεί να διδαχθεί και το κάθε άτομο που σπουδάζει θέατρο οφείλει να το ανακαλύψει μέσα από προσωπική δουλειά και έρευνα, επίμονη αναζήτηση και καθημερινό μόχθο. Πρόκειται για την αγωνία της διαρκούς εξέλιξης. Αυτό που σίγουρα μεταδίδεται είναι ο έρωτας για την τέχνη, το πάθος για τη δημιουργία και η βαθιά ειλικρίνεια του δημιουργού απέναντι στο υλικό του.

Ποια είναι τα συστατικά εκείνα που μπορούν να κάνουν μια θεατρική παράσταση πετυχημένη;

Δεν ξέρω αν μπορούμε να δώσουμε μια οριστική απάντηση σε αυτή την ερώτηση. Νομίζω ότι αν κάποιος πει ότι κατέχει αυτά τα συστατικά και είναι έτοιμος να δημιουργήσει μια επιτυχημένη παράσταση, μάλλον θα οδηγηθεί σε αντιδημιουργικά μονοπάτια. Η διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας σαφώς προϋποθέτει την τεχνική, τη μέθοδο, την εργατικότητα, περιέχει όμως και υπόγειες διαδρομές, απόκρυφα μονοπάτια και ανεξερεύνητες περιοχές, που ο καλλιτέχνης διανύει εσωτερικά, με τις αισθήσεις και το ένστικτό του, με τη φαντασία και τις παρορμήσεις του. Ίσως, αν όλοι αυτοί οι παράγοντες μπορούν να αλληλεπιδρούν στη διαδικασία της πρόβας, με την προϋπόθεση ότι όλα τα άτομα που συμμετέχουν σε αυτή αισθάνονται δημιουργικά, τότε μπορούμε να πούμε ότι πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις ώστε η παράσταση να είναι ζωντανή και επικοινωνιακή, να αφορά τους ανθρώπους που βρίσκονται τόσο στη σκηνή όσο και στην πλατεία.

Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το κείμενο του Φραντς Κάφκα “Αναφορά σε μια Ακαδημία”;

Όπως ανέφερα παραπάνω, η σχέση με τον Φραντς Κάφκα κρατάει εδώ και χρόνια. Μετά τη “Σωφρονιστική Αποικία” στην Κοραή, ανεβάσαμε τη “Μεταμόρφωση’’, μια δεύτερη εκδοχή της “Αποικίας” και τη μουσική παράσταση “Θραύσματα του Κάφκα” του Γκιόργκι Κούρταγκ. Όταν δουλεύουμε σε κείμενα του Κάφκα, όπως και του Μπέκετ, αισθάνομαι τη γενναιοδωρία του υλικού κι η αίσθηση αυτή μου δίνει τη δυνατότητα να κινούμαι με ελευθερία και φαντασία μέσα στο υλικό.

Στην “Αναφορά” έχουμε την ιστορία ενός πιθήκου, του Ρότπετερ, που ζει μέσα στη ζούγκλα. Άνθρωποι τον πυροβολούν και τον αιχμαλωτίζουν για να τον μεταφέρουν σε ζωολογικό κήπο. Στη διάρκεια του ταξιδιού, για να επιβιώσει, αρχίζει να μιμείται τους ανθρώπους. Αυτοί το αντιλαμβάνονται κι αρχίζουν να τον βασανίζουν “εκπαιδεύοντας” τον. Τελικά τίθεται το δίλημμα αν θα πάει στο ζωολογικό κήπο ή στο μουσικό θέατρο. Ο ζωανθρώπινος πλέον Ρότπετερ επιλέγει το θέατρο. Μέσα από την παράστασή του αφηγείται μουσικότροπα τη διαδικασία του βίαιου εξανθρωπισμού του. Όσο κι αν επιλέγει τη σαρκαστική και αυτο-σαρκαστική διάθεση, το βίωμα του τραύματος του επιτίθεται διαρκώς. Οι δύο κόσμοι δεν παύουν στιγμή να αναμετριούνται. Αυτό είναι και το τοπίο της παράστασής μας.

Στο αλληγορικό διήγημα του Κάφκα, μέσα από τη μουσικότροπη αφήγηση του τραύματος, ανοίγουν ζητήματα όπως η αποξένωση του ανθρώπου από το ίδιο του το σώμα και τη φύση, η υποχρέωση της βίαιης κανονικοποίησης και κοινωνικοποίησης την οποία ηφίσταται κάθε άτομο, απωθώντας τις πιο ζωώδεις ή και αισθητηριακές διαστάσεις της ύπαρξης, το διαρκές δίλημμα μεταξύ ελευθερίας ή επιβίωσης και όλα αυτά μέσα από την ανάγκη της καλλιτεχνικής έκφρασης, η οποία κι αυτή τίθεται στο μικροσκόπιο του συγγραφέα.

Πληροφορίες για την παράσταση Φραντς Κάφκα “Αναφορά σε μια Ακαδημία” ΕΔΩ