Στέφανος Παπατρέχας

Ανάμεσα στον Ρίτσο & στον Ονόριο…

“ΟΝΟΡΙΟ, τα ανομήματα ενός εγκληματία” Για ποιους λόγους αποφάσισες να γράψεις και να ανεβάσεις αυτό σου το κείμενο;

Μετά τους δύο μονολόγους («Φροσύνη» και «Πασού», που σκηνοθετήσαμε μαζί με τον Λάζαρο Βαρτάνη), μου γεννήθηκε η ανάγκη να γράψω ένα πολυπρόσωπο έργο. Θέλησα ως κεντρική ιδέα να έχει την αλήθεια και την εξαπάτηση. Με ενδιαφέρουν πάρα πολύ αυτά τα ερωτήματα: υπάρχει μία και απόλυτη αλήθεια ή ο καθένας έχει τη δική του και είναι θέμα οπτικής; Πόσο εύκολα εκμεταλλεύεται κανείς τον τρόπο που βλέπουν οι άλλοι τα πράγματα και πόσο εύκολα και οι άλλοι μπορούν να γίνουν έρμαιά του; Με ποιον τρόπο ο θύτης παγιδεύει το θύμα του;

Όλα αυτά επεδίωξα να αγγίξω μέσω του έργου αυτού και ο Μεσαίωνας έγινε το κατάλληλο πλαίσιο για κάτι τέτοιο. Μια ιστορική περίοδος ομιχλώδης, σκοτεινή και γεμάτη δεισιδαιμονίες, αλλαγές και μυστήριο.

Και στόχος για κάθε θεατρικό έργο είναι να ανέβει και να φτάσει στην παράσταση. Οπότε, φτάσαμε – μετά από πολύ καιρό και μετά από δύσκολη χρονιά για τις τέχνες – στο σήμερα που ο «Ονόριο» παίζεται.

Γιατί πιστεύεις ότι θα έπρεπε να δούμε την παράσταση;

Τώρα που μπορώ να πάρω μια κάποια απόσταση (από το κείμενο έστω), μπορώ να πω, πως μάλλον είναι πρωτότυπο ένας νέος συγγραφέας να γράφει σήμερα ένα έργο εποχής. Τουλάχιστον αυτό ακούω από τους θεατές, με τους οποίους έχω μιλήσει μετά την παράσταση. Μπορώ επίσης να πω με σιγουριά πως η παράσταση που φτιάξαμε με τον Λάζαρο και με την καταπληκτική βοηθό μας στη σκηνοθεσία, Λιλή Νταλανίκα, καθώς και με όλους τους ηθοποιούς και συντελεστές, είναι αποτέλεσμα πολύ σκληρής δουλειάς, με επιμονή και εμμονή στις λεπτομέρειες, με αισθητική και άποψη.
Κι αν όλα αυτά δε σας φαίνονται αρκετά, θα πω απλώς πως ο θεατής θα ταξιδέψει για λίγες ώρες σε μιαν άλλη εποχή, θα ακούσει ένα νέο έργο και θα δει ένα σκοτεινό παραμύθι γεμάτο σασπένς, ανατροπές και δράση, «μια διαδρομή – ελπίζουμε ωραία – φτιαγμένη από ψέματα, που πιθανώς να οδηγήσει στην αλήθεια».

Μίλησέ μας για τον  δικό σου ρόλο στην παράσταση, ως ηθοποιός.

Είμαι ευτυχισμένος, καταρχάς, που παίζω με όλους αυτούς τους ταλαντούχους ανθρώπους. Η συνύπαρξή μας επί σκηνής μού δίνει σε κάθε παράσταση χαρά και όρεξη να δώσω τον καλύτερο εαυτό μου. Ο ρόλος που κάνω είναι πολύ κομβικός, μιας και κατά κάποιον τρόπο συνδέει όλες τις ιστορίες και κινεί τα νήματα στο έργο. Είναι, ας το πούμε έτσι, ο αφηγητής όλης της παράστασης. Ωστόσο, είναι πολύ περισσότερα από έναν απλό αφηγητή. Δεν μπορώ να προδώσω πολλά γιατί θα χαλάσω τις ανατροπές που έχει το έργο.

Γιάννη Ρίτσου «Οι γειτονιές του κόσμου», γιατί πιστεύεις ότι η παράσταση συνεχίζεται; Δεν έχει κλείσει τον κύκλο της;

Αρχικά να πω, πως πριν το lockdown, που ανάγκασε τη διακοπή των παραστάσεων, οι «Γειτονιές του κόσμου» έκαναν απανωτά sold out. Ήταν αρκετές οι φορές που – πολύ καιρό μετά – μου έλεγαν στον δρόμο άγνωστοι άνθρωποι, πόσο πολύ τους άρεσε και τους άγγιξε η παράσταση που είδαν. Με τόση ανταπόκριση και τόση αγάπη, θα ήταν ανόητο να μην συνεχίσουμε. Άλλωστε για εμένα προσωπικά, αλλά πιστεύω για όλους μας, δεν είχε κλείσει ο κύκλος. Αυτό φάνηκε έντονα και το καλοκαίρι όπου παίξαμε στη Θεσσαλονίκη στο κατάμεστο θέατρο Συκεών και ξαναζήσαμε όλο αυτό το συναίσθημα.

Παρόλα αυτά, όσα ζήσαμε – και ακόμη ζούμε – αυτόν τον ενάμιση χρόνο της πανδημίας, με την πολιτική και πολιτειακή απαξίωση, την αστυνομική βία και τον διχασμό, ανατροφοδότησαν την ανάγκη μας να ξαναπούμε αυτές τις λέξεις, αυτό το έντονο «τραγούδι» όπως λέει και ο Γιάννης Ρίτσος. Ηχούν μέσα μας διαφορετικά οι φράσεις και οι εικόνες του.

Τι έχει να μας πει ένα κείμενο του Γιάννη Ρίτσου σήμερα στον 21ο αιώνα;

Ο Γιάννης Ρίτσος στην εξορία γράφει ένα «τραγούδι» που αφορά όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, της αντίστασης, του εμφυλίου, των Δεκεμβριανών ως και τον ερχομό των Αμερικάνων. Μιλάμε φυσικά για έναν ποιητή τεραστίων διαστάσεων, έναν ακούραστο εργάτη της Τέχνης. Ο Ρίτσος για εμένα είναι ένα πρότυπο καλλιτέχνη και ανθρώπου, όπως και ο τρόπος που αντιμετώπιζε και τη δουλειά του και τη ζωή γενικότερα.

Τα μεγάλα έργα τέχνης είναι μεγάλα γιατί είναι διαχρονικά. Γιατί έχουν βρει αυτήν τη χρυσή τομή ανάμεσα στο συγκεκριμένο που περιγράφουν και το παντοτινό, το αναλλοίωτο υπαρξιακό βάθος που μας αγγίζει όλους. Αυτό πιστεύω έχει και το έργο αυτό, συν του ότι και το συγκεκριμένο που περιγράφει, η ιστορική αυτή περίοδος, ήταν και είναι καθοριστική για τη σημερινή Ελλάδα και ακόμη και τώρα, τόσες δεκαετίες μετά, πολλοί θα ήθελαν να ξεχαστεί στη σκόνη του χρόνου και να προσπεραστεί. Αλλά για αυτόν τον λόγο υπάρχει η τέχνη, για αυτόν τον λόγο θέλουμε και εμείς να «τραγουδήσουμε» ξανά φέτος.

Πως νοιώθεις απέναντι στα φαινόμενα ρατσισμού (με όλες τις εκφάνσεις
του), που έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια;

Θεωρώ πως τα φαινόμενα αυτά πάντα υπήρχαν, απλώς μέχρι πρόσφατα ή δυστυχώς δεν μας απασχολούσαν όσο θα έπρεπε ή τώρα υπάρχει ο τρόπος να γνωστοποιηθούν και να επικοινωνηθούν. Το βρίσκω τραγικό να ασχολούμαστε το 2021 με τα κιλά, την ηλικία, τα ρούχα, το χρώμα, τη σεξουαλική ταυτότητα, την προσωπική ζωή των άλλων, πόσω μάλλον να τα κρίνουμε και να τα αποδοκιμάζουμε. Είναι ντροπή για το ανθρώπινο είδος. Είναι ένδειξη βαθιάς ανασφάλειας, κομπλεξισμού, έλλειψης παιδείας και μόρφωσης όλο αυτό. Το πιο λυπηρό είναι, όμως, πως πολλοί θα σου πουν αυτά που λέω εγώ τώρα και την επόμενη στιγμή θα κρίνουν και θα κατακρίνουν οτιδήποτε δεν τους ταιριάζει, τους ξενίζει ή τους βγάζει από την ασφάλεια της καθημερινότητάς τους και αυτού που έχουν ορίσει ως «κανονικό». Νομίζω πως όλοι μας οφείλουμε να το έχουμε στο νου μας και να μπαίνουμε περισσότερο στη θέση του άλλου.

Πιστεύεις ότι οι κυβερνήσεις σε περιόδους κρίσης βρίσκουν τρόπους για να καταπατούν τα εργασιακά και τα ανθρώπινα δικαιώματα;

Μα και σε περιόδους μη κρίσης το ίδιο δεν το κάνουν; Οι κυβερνήσεις παγκοσμίως εκμεταλλεύονται τις περιστάσεις, ώστε να ενδυναμώνουν αυτούς που τους στηρίζουν, δηλαδή τις μεγάλες εταιρίες, βιομηχανίες κλπ. και να περιορίζουν με κάθε τρόπο όλους τους άλλους. Απλώς οι περίοδοι κρίσης είναι ακόμη πιο πρόσφορο έδαφος για αυτούς, μιας και υπάρχουν σημαντικά θέματα υψίστης σημασίας για την καθημερινότητα όλων μας, οπότε και όσα μέτρα αποφασίζονται για τα εργασιακά ή τα ανθρώπινα δικαιώματα περνάνε πιο εύκολα γιατί υπάρχει αποπροσανατολισμός. Είναι σπάνιες οι περιπτώσεις – στην Ελλάδα ίσως ποτέ – που κάποια κυβέρνηση αντιλαμβάνεται πως η πραγματική στήριξη έρχεται από τον κόσμο που ψηφίζει και πως αυτόν θα έπρεπε να βοηθήσει εάν θέλει συνεχίσει να κυβερνά.

Φυσικά και ο κόσμος αυτός δε βοηθάει την κατάσταση με τις κομματικές παρωπίδες, την παραπληροφόρηση ή τα μικροσυμφέροντά του που νομίζει πως θα ικανοποιήσει η υπόσχεση κάποιου υπουργού. Είναι ένας απογοητευτικός φαύλος κύκλος. Έχουμε τεράστια ευθύνη όλοι μας και για τις κυβερνήσεις που έχουμε και για όσα εκείνες αποφασίζουν.

Ποια είναι η επόμενή σου δουλειά στο θέατρο;

Με τις «Γειτονιές του κόσμου» κάθε Κυριακή στις 20.00 και με τον «Ονόριο» κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 20.15 στο Θέατρο Βαφείο, νιώθω για την ώρα πλήρης και ευτυχής. Από Φεβρουάριο στο Θέατρο Άβατον, θα επανέλθουν η «Φροσύνη» και η «Πασού», δυο δικοί μου μονόλογοι με την Σύνθια Μπατσή που σκηνοθετήσαμε μαζί με τον Λάζαρο Βαρτάνη. Τέλος, πρόκειται από το ραδιόφωνο της ΕΡΤ να μεταδοθεί το θεατρικό έργο της Γεωργίας Πιερρουτσάκου «Μέχρι να ξημερώσει» σε σκηνοθεσία της ίδιας, δίκης μου και του Λάζαρου Βαρτάνη και πρωτότυπη μουσική της Σίσσυς Βλαχογιάννη.

Πληροφορίες για την παράσταση ΟΝΟΡΙΟ τα ανομήματα ενός εγκληματία ΕΔΩ

Πληροφορίες για την παράσταση Γιάννη Ρίτσου «Οι γειτονιές του κόσμου» ΕΔΩ