Αύρα Σιδηροπούλου, η Ελληνίδα σκηνοθέτης με τη διεθνή παρουσία, μας μιλά για τη νέα της δουλειά

Επιμέλεια συνέντευξης Έμυ Τζάβρα-Bulloch

Συναντήσαμε την Αύρα Σιδηροπούλου στην Κύπρο με “Το Κουκλόσπιτο” του Ίψεν, το οποίο σκηνοθετεί για την ΕΘΑΛ της Λεμεσού και την ρωτήσαμε λίγα λόγια για το έργο και για τα σχέδιά της γενικότερα.

 Κυρία Σιδηροπούλου γιατί επιλέξατε το κουκλόσπιτο;

Από καθαρά επιστημονικό/ερευνητικό ενδιαφέρον, ήθελα πάντα να δοκιμάσω τις αντοχές ενός κλασικού έργου σε μία εποχή όπου τίποτα δεν φαίνεται να σοκάρει τον θεατή. Το Κουκλόσπιτο του Ίψεν θεωρείται η Βίβλος, κατά κάποιον τρόπο, του κλασικού ρεπερτορίου, και όχι άδικα. Η απόφαση της Νόρας να εγκαταλείψει την ασφάλεια του σπιτιού και όλων των κοινωνικών βεβαιοτήτων της για την ελευθερία είναι τόσο δύσκολη όσο και μνημειώδης. Αυτό που με ενδιαφέρει να ανακαλύψω βήμα-βήμα είναι τα στάδια που οδηγούν σε μία τέτοια απόφαση –τα ερωτήματα προς τον εαυτό μας, την αμφισβήτηση και τον θάνατο των ψευδαισθήσεων, τη διαύγεια και την ευθύνη που συνοδεύει τη συνειδητοποίηση ότι σε κάποιο βαθμό μπορούμε να ορίσουμε οι ίδιοι τη ζωή μας.

Πως αποφασίσατε να το προσεγγίσετε προκείμενου να προκαλέσετε το ανάλογο σου με αυτο που ένοιωσε το κοινό στο αρχικό του ανέβασμα της εποχή του Ίψεν;

Σε κάθε παράσταση, το αυθεντικό είναι ταυτόσημο με το πραγματικό και το αληθινό, το σημαντικό και το ουσιώδες. Και αυτό μπορεί να είναι μόνο κάτι ζωντανό, κάτι που αναπνέει στο χρόνο και ανταποκρίνεται σε όσα ζητάει και παράγει η εποχή του. Στην παράσταση του Κουκλόσπιτου προσπαθώ να εντοπίσω και να εκφράσω την κοινή αλήθεια που συνδέει τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες –την επιθυμία για ανεξαρτησία, για σεβασμό, για αγάπη, αλλά και για αποδοχή. Σε αυτή τη σκηνοθετική (επανα)διαπραγμάτευση και επανα-ανάγνωση, ελπίζω ότι θα δημιουργηθεί κάτι καινούριο: ένα κομμάτι-συνέχεια της ιστορίας του έργου, αλλά ταυτόχρονα ένα νέο καλλιτεχνικό προϊόν, που θα αποτελεί μέρος της αέναα μεταβαλλόμενης ταυτότητας και εξέλιξής του πρωτότυπου κειμένου. Η δράση επικαιροποιείται και το ιστορικό-αισθητικό πλαίσιο μετατοπίζεται από τον 19ο αιώνα στον 21ο. Το κλείσιμο της πόρτας στον Τόρβαλντ ως σπουδαία πράξη ηρωισμού κατά την εποχή στην οποία γράφτηκε το έργο επιβάλλει προσεκτική ανάγνωση και γενναία μεταφορά στο τώρα του σύγχρονου θεατή. Άλλωστε, σε κάθε σύγχρονο ανέβασμα ενός κλασικού έργου οι σκηνοθέτες επιδιώκουν την υπέρβαση που μπορεί να αναστήσει το κείμενο μέσα από τις στάχτες των παρελθόντων αιώνων, έτσι ώστε αυτό να διεκδικήσει εκ νέου τη σημαντικότητά του μέσα σε μία νέα συνθήκη. Στη δική μας παράσταση, που βασίζεται σε μία αρκετά τολμηρή μετάφραση-απόδοση, το κείμενο «ανοίγει» σε μία νέα συνθήκη συνάντησης με το κοινό, «κλείνοντας το μάτι» στα μυστικά, τις ανασφάλειες αλλά και τις επιδιώξεις των ανθρώπων της εποχής μας.

Ποιες ιδιαιτερότητες παρουσιάζει το ανέβασμα του έργου σε κυπριακή σκηνή;

 Ένα μεγάλο έργο ξεπερνάει πάντα την εποχή αλλά και τον τόπο του –προσφέρεται σε κάθε πολιτιστικό και ιστορικό πεδίο, διεκδικώντας καίριες αναφορές. Η Κύπρος, λόγω του πολύ μικρού μεγέθους της, είναι εκ των πραγμάτων ιδιαιτέρως επιρρεπής στο στοιχείο της κοινωνικής καταξίωσης, του πλουτισμού, του να κρατηθεί πάση θυσία αναίμακτη η εικόνα της αδιατάρακτης οικογενειακής ευτυχίας: όλα αυτά τα ζωτικά ψεύδη που επίσης καθόρισαν ζωές και σχέσεις πολλών ελληνικών οικογενειών σε παλαιότερες ίσως δεκαετίες. Οι ρωγμές στον γάμο του Τόρβαλντ και της Νόρας, που οδηγούν σταδιακά στην τελική αποδόμηση του σαθρού κοινωνικού οικοδομήματος είναι ασφαλώς εδώ αλλά και παντού. Είμαι σίγουρη ότι το Κυπριακό κοινό –όπως και κάθε κοινό που αποφασίζει να αφουγκραστεί τις σιωπηλές κραυγές της Νόρας—θα αναγνωρίσει στην παράστασή μας στοιχεία που το αφορούν. Ενδεχομένως, ίσως μπορέσει ακόμα και να «μετατοπιστεί» σε κάποιο βαθμό.

Γνωρίζουμε πως έχετε παρουσιάσει δουλειές σας διεθνώς και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία. Βρίσκετε πως υπάρχουν διαφορές με το ελληνικό κοινό;

Πάντοτε πίστευα ότι η τέχνη είναι μοναδική ευκαιρία να συναντηθούμε και να μπορέσουμε να αποδεχτούμε τον «άλλο». H δουλειά μου με την Kαλλιτεχνική Oμάδα Persona, μια μικρή εστία φαντασίας και ταλέντου με βάση την Aθήνα, ήταν πάντοτε προσανατολισμένη στα ταξίδια και τις συνέργειες σε διαφορετικά μήκη και πλάτη του κόσμου, με σκοπό να εκφράσουμε με τις παραστάσεις μας το πανανθρώπινο όραμα για διάλογο και συνεργασίες. Για παράδειγμα, η τρίγλωσση παραγωγή Τα Δάκρυα της Κλυταιμνήστρας έφερε κοντά τις ιδιαιτέρες πτυχές από την ελληνική, τουρκική και βρετανική ιδιοσυγκρασία, και παίχτηκε στην Kωνσταντινούπολη, ενώ η σόλο μορφή του ίδιου κειμένου αποτέλεσμα μέρος του ρεπερτορίου του ιστορικού θεάτρου La MaMa της Nέας Yόρκης.  Το έργο Αnd God Said (με Τούρκους και Ιρανούς καλλιτέχνες) παίχτηκε στο garajistanbul της Κωνσταντινούπολης και στην Τεχεράνη. Συνεργάστηκα επίσης με το Teatro Scientifico στη Βερόνα για το εν εξελίξει πρότζεκτ Promised Endings, βασισμένο στα έργα  Oιδίπους επί Koλωνώ και Bασιλιά Ληρ (με Ιταλούς, Βρετανούς και Αμερικανούς ηθοποιούς), ενώ πολύ πρόσφατα σκηνοθέτησα τη multimedia παράσταση Phaedra I— στο θέατρο Tristan Bates του Λονδίνου, παραγωγή που σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Πέρα από τις παραστάσεις, πραγματοποιώ συχνά εργαστήρια σκηνοθεσίας διεθνώς –ανάμεσα στα άλλα, στις Η.Π.Α., το Η.Β., το Ισραήλ, Εστονία, Λετονία, Ισπανία, Μάλτα, κ.α.

Θα δούμε προσεχώς δουλειά σας στην Ελλάδα;

Το ελπίζω πραγματικά. Η Αθήνα είναι το σπίτι μου, όπως και το σπίτι της Persona. Kαταρχήν, φιλοδοξούμε να παρουσιάσουμε τη Phaedra I—στον τόπο όπου γεννήθηκε ως ιδέα και όπου πρωτοδουλεύτηκε . Στην παράστασή μας υπάρχουν πολλές αναφορές στη μητρόπολης της κρίσης, που σωματοποιούνται και αναπαρίστανται ψηφιακά στο πρόσωπο μιας σύγχρονης, κατακερματισμένης, μοναχικής βασίλισσας. Εύχομαι να τα καταφέρουμε!

Το Κουκλόσπιτο κάνει πρεμιέρα στις 6 Νοεμβρίου  στον Τεχνοχώρο της ΕΘΑΛ όπου θα φιλοξενηθεί για επτά ακόμα παραστάσεις, ενώ στις 20 Νοεμβρίου μετακομίζει στη Λευκωσία στο Θέατρο Αποθήκες ΘΟΚ.