Ερρίκος Μηλιάρης: Δεν είναι δεδομένα αποδεκτό, αυτό που πραγματικά είσαι!

Γιατί αποφασίσατε με τον Τρύφωνα Ζάχαρη να παίξετε το “Τάβλ锨του Κεχαίδη;

 Το τάβλι ήρθε πραγματικά απ’ το πουθενά. Μιλούσα με την Δήμητρα τη Δρακοπούλου, που είναι από τα παιδιά που έχουν το Προβάδικο και σκεφτόντουσαν να ανεβάσουν καμμιά παράσταση στο χώρο. Κι εμένα αμέσως μου ήρθε το Τάβλι εδικά για τον χώρο αυτό, που είναι σαν καφενείο. Με το που σκέφτηκα Τάβλι, αμέσως μου έρχεται ο Τρύφωνας για Φώντας! Και επειδή είχαμε δουλέψει μαζί στον “Βυσσινόκηπο”, που είχα ανεβάσει στο θέατρο Εμπρός και ήταν πολύ ωραία η συνεργασία μας, πάντα λέγαμε να κάνουμε κάτι οι δυο μας. Κι από εκεί που πήγαινα απλώς να προτείνω στα παιδιά του χώρου ποιο έργο μπορούν να κάνουν, κατέληξα να κάνω εγώ! Αμέσως το πρότεινα στη Δήμητρα, μίλησα και με τον Τρύφωνα, και ξεκινήσαμε.

Γιατί όμως θέλατε συγκεκριμένα το κείμενο αυτό;

 Είναι ένα ιδιαίτερο έργο, με πολύ “ψωμί”, το οποίο ενώ μ’ άρεσε πολύ δεν το είχα σκεφτεί ποτέ να το κάνω. Είναι τόσο επίκαιρο και μάλιστα διαχρονικά επίκαιρο! Γραμμένο σαράντα χρόνια πριν, το 1972, πριν απ’ όλα όσα συνέβησαν στη μεταπολίτευση. Κάποιοι θεατές μας λένε, ότι όταν ακουν τα ηλιοτρόπια ( που ο Φώντας τα αναφέρει ως «ήλιους») τους έρχεται στο νου τους το πασοκ που δεν υπήρχε καν τότε. Δεν είχαμε καν μετανάστες να έρχονται στην Ελλάδα. Είμασταν ακόμη στην εποχή που έφευγαν οι Έλληνες για μετανάστες. Έχει πιάσει φλέβα στην ελληνική νοοτροπία του νεοπλουτισμού και μάλιστα προτού τον ζήσουμε για τα καλά στο πετσί μας. Κυριότερα όμως αναφέρεται στο θέμα, όχι του να γίνεις απλά πλούσιος, αλλά του να είσαι κάτι σημαντικό σε αυτήν την κοινωνία, να λένε οι άλλοι ότι είσαι κάτι. Αυτό είναι ένα μεγάλο κοινωνικό ζήτημα και μάλιστα δυο ανθρώπων περιθωριοποιημένων με έναν τρόπο. Κι εκεί είναι πραγματικά κι η διαχρονικότητα του έργου. Συνεχώς πρέπει να είσαι αυτό που πιστεύει η κοινωνία ώστε να μπορείς να είσαι μέρος της. Και πάντα υπάρχει αυτή η πλευρά της κοινωνίας που θεωρείται ασήμαντη και πρέπει να βρει έναν τρόπο να ανήκει. Μέσα στο ίδιο το έργο υπάρχει και το βαθιά ανθρώπινο στοιχείο, το όνειρο. Αυτοί οι δυο άνθρωποι (όπως όλοι μας) δεν μπορούν να σταματήσουν να ονειρεύονται. Παράλληλα το έργο έχει ένα δίπολο, το ότι θέλουν να φτάσουν κάπου, αλλά από την άλλη είναι τόσο γερή η συνήθεια και ο τρόπος ζωής που δεν μπορουν να ξεφύγουν από αυτόν. Εγώ το αναγνωρίζω πολύ στον εαυτό μου, όταν πας κάτι να αλλάξεις ριζικά και τελικά δεν μπορείς να ξεφύγεις από αυτό που είσαι. Αλλά το έργο, αυτό ακριβώς διαπραγματεύεται, το ότι πρέπει με το ζόρι κάτι να είσαι.

Δεν είναι δεδομένα αποδεκτό, αυτό που πραγματικά είσαι. Πρέπει να είσαι κάτι άλλο σύμφωνα με αυτό που πιστεύει ο κοινός νους, ώστε να αξίζεις. Παίζει πολύ με το ζήτημα της ταυτότητας.

Γι αυτούς τους δύο λόγους θέλαμε να το κάνουμε. Τη σάτιρα που αφορά όλο τον τρόπο ζωής μας στη ρίζα του, και απ’ ό,τι φαίνεται διαχρονικά, και το ζήτημα της ταυτότητας.

Μίλησέ μας για την “Μεθυσμένη Πολιτεία”  την άλλη  παράσταση που παίζεις φέτος.

 Η Μεθυσμένη πολιτεία είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Σωτήρη Πατατζή, γραμμένο το 1948. Νομίζω πως όλο το ζουμί της παράστασης προερχόταν κατά κύριο λόγο απ’ τη διασκευή της Έλσας Αδριανού. Είναι καταπληκτική πραγματικά. Έπειτα ήταν υπέροχη εμπειρία για εμένα η επαφή με τον σκηνοθέτη μας, τον Άρη Τρουπάκη. Είναι φοβερός, και σαν άνθρωπος και στην δουλειά. Πολύ ευγενής (Όχι απλώς ευγενικός, αλλά πραγματικά ευγενής), πολύ δουλευταράς, με ωραία και ακριβή σκέψη και πάρα πολύ ταπεινός. Αγαπάει αυτό που κάνει χωρίς να έχει καμία μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, στοιχείο που για εμένα είναι το σημαντικότερο απ’ όλα στην τέχνη γενικότερα. Τα πράγματα κυλούσαν πολύ όμορφα, ενώ ταυτόχρονα γινόταν δημιουργική δουλειά, ακόμα και κατά τη διάρκεια των παραστάσεων. Στο έργο, καταφθάνει ένα θεατρικό μπουλούκι σε ένα χωριό (την περίοδο του 1936, επί Ιωάννη Μεταξά), το οποίο χωριό φαίνεται να είναι η Μεσσήνη (το χωριό του Σωτήρη Πατατζή). Μέσα σε αυτόν τον θίασο υπάρχει μια ηθοποιός, η Ρένα, την οποία την ερωτεύονται όλοι κι έτσι αρχίζουν να ξετυλίγονται οι ιστορίες και τα βαθύτερα στοιχεία όλων εκείνων τον ανθρώπων που είχαν ξεχάσει να ονειρεύονται και τώρα ξαναρχίζουν. Είμασταν εννιά ηθοποιοί, εκ των οποίων οι εφτά κάναμε δυο ρόλους. Εγώ έκανα τον γυμνασιάρχη του χωριού και έναν νέο, κομμουνιστή ηθοποιό.

Είναι η δεύτερη χρονιά, που κάνεις ρόλο πολύ μεγαλύτερο από την ηλικία σου. Τι πιστεύεις ότι βγάζεις στους σκηνοθέτες και συμβαίνει αυτό;

 Ακόμα και για πλάκα, χαριεντίζοντας, φίλοι μου, θα με πούνε “γέρο”. Οπότε, τι να πω, φαίνεται πως έχω κάποια στοιχεία που  μπορούν να υποστηρίξουν ρόλους ηλικιακά μεγαλύτερους από την πραγματική δική μου ηλικία. Από κει και πέρα είναι θεματικό το πράγμα στους ρόλους. Δηλαδή εννοώ ότι και ο πατέρας που έκανα πέρσι, στην Κωμωδία των παρεξηγήσεων της Κατερίνας Ευαγγελάτου, είχε μια ιδιαίτερη ευαισθησία που δεν είναι δηλαδή ζήτημα ηλικίας αλλά ανθρώπου. Αλλά και φέτος με τον  γυμνασιάρχη, από την μια ασχολείται πολύ με τα γράμματα, στοιχείο που υπάρχει και σε εμένα, στη ζωή μου, και από την άλλη μέσα από τη συνάντησή του με την Ρένα ξυπνάει μέσα του μια  νεανική ορμή και δύναμη και προσπαθεί να κερδίσει τον χαμένο χρόνο και να κάνει αυτά που δεν έκανε στα νιάτα του. Άρα ξαναγίνεται νέος με έναν τρόπο, κι εκεί συγκλίνουμε.

Συνεχίζεις να γράφεις ποιήματα; Ετοιμάζεις επόμενο βιβλίο;

 Εννοείται συνεχίζω. Δεν είναι επιλογή. Δεν μπορώ αλλιώς! Να σου πω και κάτι που ξεφεύγει απ’ το ερώτημά σου αλλά θέλω να το πω γιατί με τριβελίζει πολύ και όσο μεγαλώνω τόσο περισσότερο αποκτά σημασία στην ψυχή μου; Σιχαίνομαι βαθιά την προσπάθεια του να είσαι κάτι (σε σχέση και με «το τάβλι» που λέγαμε προηγουμένως.) Ένας φίλος με είχε ρωτήσει «Τελικά τι είσαι ρε παιδί μου; Ηθοποιός, σκηνοθέτης, ή συγγραφέας; Αποφάσισε». Του απάντησα πως δεν είμαι τίποτα. Και γενικότερα αν είμαι κάτι, είμαι ένα τίποτα, όπως στην πραγματικότητα όλοι μας. Δεν είμαι ηθοποιός, παίζω θέατρο γιατί δεν μπορώ αλλιώς. Δεν είμαι σκηνοθέτης, έχω δοκιμάσει να πλάσω κόσμους γιατί δεν μπορώ αλλιώς. Δεν είμαι συγγραφέας, γράφω γιατί δεν μπορώ αλλιώς. Ρήματα είμαστε! Όχι επίθετα! Παίζω θέατρο απ’ τα οχτώ μου χρόνια, γράφω ποίηση απ’ τα δώδεκά μου, στα δεκαέξι μου «σκηνοθέτησα» πρώτη φορά μια παράσταση στο σχολείο μου. Όλα αυτά αλήθεια είναι θέμα κάποιας ταμπέλας;  Ένα παιδί ήμουν! Μιλάμε για Ανάγκη. Για Ένστικτο. Πρέπει να αρχίσουμε, δομικά μιλώντας ακόμα και στην κοινωνία, να ασχολούμαστε με τις Πράξεις. Αυτές που προέρχονται απ’ την ανάγκη και μόνο από αυτή. Είμαστε στρατιώτες της Ζωής, ενός φαινομένου που υπήρχε άπειρα χρόνια πριν γεννηθούμε και θα υπάρχει και αφού πεθάνουμε. Χρέος μας είναι απλώς και μόνο να της δώσουμε μια ουσία, μια πρακτική ουσία, για να υπηρετήσουμε και να ενισχύσουμε τη συνέχειά της, τιμώντας και γνωρίζοντας το παρελθόν της. Τίποτα παραπάνω από αυτό. Κι εμείς αντιθέτως ζούμε σε μια διαρκή selfie. Από την πολιτική, μέχρι τις προσωπικές μας σχέσεις. Όλα λάθος, στη ρίζα τους.

Σε ευχαριστώ για αυτή την παρένθεση (και συγγνώμη) και απαντώντας τώρα στο ερώτημά σου, ναι, συνεχίζω φυσικά να γράφω. Έχω ήδη έτοιμη ποιητική συλλογή απλώς είναι δύσκολο οικονομικά αυτή την περίοδο να στηρίξω μια έκδοσή της. Αλλά αργά ή γρήγορα θα γίνει. Παράλληλα γράφω, πρώτη φορά, ένα μυθιστόρημα. Αυτό είναι κάτι που στην πραγματικότητα το έχω ξεκινήσει δυο χρόνια τώρα αλλά δείλιαζα. Είναι πρόκληση για εμένα αυτού του είδους η γραφή και εκεί που το άρχιζα το άφηνα. Τώρα όμως ασχολούμαι πολύ πιο αποφασιστικά μαζί του και είμαι πια κανονικά στη διαδικασία γραφής του.

Πως νιώθεις γι’ αυτό που ζούμε γύρω μας, τώρα το 2020; 

Για μένα πάντα υπάρχει το ερώτημα της δημοκρατίας στο τραπέζι. Κι εμείς δυστυχώς το έχουμε θέσφατο το ότι έχουμε δημοκρατία, αλλά επίσης το ερώτημα είναι τι δημοκρατία θέλουμε. Δεν έχει συζητηθεί πραγματικά ποτέ κι ο καθένας την διαχειρίζεται όπως γουστάρει.

Υπάρχει μια τάση σήμερα, κι είναι μεγάλο ζήτημα, να υπάρχουν άνθρωποι σε θέσεις εξουσίας που σου λένε πως η άποψή τους είναι και η μόνη ορθή και μάλιστα με ύφος «εγώ θα σου πω». Είναι θέμα με ποιους όρους στα πλαίσια της δημοκρατίας, φέρνεις και εγκαθιδρύεις, την «άποψή» σου. Όταν  βλέπεις κινήσεις να επιβληθεί η «άποψη», παρά να εγκαθιδρυθεί με κοινωνική αποδοχή (και με ζύμωση μες στην κοινωνία, συζήτηση και αλληλεπίδραση με τους εκάστοτε κοινωνικούς φορείς κτλ, λογικές που εγώ αυτές αντιλαμβάνομαι ως δημοκρατικές) τότε έχουμε ζήτημα δημοκρατίας.

Και αν θες να διαφωνήσεις, η απάντηση είναι: “Εγώ ξέρω και θα γίνει αυτό που λέω και μάλιστα είναι κι η μόνη επιλογή!”. Και φυσικά έχω την εξουσία και να το νομοθετώ. Δεν είναι ότι δεν συνέβαινε και πιο πριν, αλλά το θέμα τώρα είναι και ποσοτικό. Νιώθω ότι το πράγμα έχει εκτραχυνθεί δηλαδή. Ελπίζω να σταματήσει να μεγαλώνει όλο αυτό, αν και δυστυχώς δεν είμαι σίγουρος.

Αν όμως αυτά τα πλαίσια της δημοκρατίας, αρχίσουν όλα να αμφισβητούνται από μια εξουσιαστική τάση ανθρώπων, θα έχουμε σοβαρότατα προβλήματα. Έχουμε ζητήματα που έχουν αναλογία με άλλες εποχές και λογικές!  Εποχές και λογικές μη δημοκρατικές…

Πληροφορίες για την παράσταση ” Το Τάβλι”

Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 19:00. Μέχρι 4 Φεβρουαρίου.

Στο Προβάδικο (Τριών Ιεραρχών 167, Πετράλωνα)

Σκηνοθεσία: Ερρίκος Μηλιάρης, Τρύφωνας Ζάχαρης

Ερμηνεύουν: Ερρίκος Μηλιάρης, Τρύφωνας Ζάχαρης

Βοηθός σκηνοθέτη: Αμαλία Κόμινου

Σκηνογραφική επιμέλεια: Ίριδα Σκολίδη

Βίντεο, Φωτογραφίες: Δημήτρης Αμπατζής

Τηλέφωνο κρατήσεων: 6934967740

Είσοδος: Με ελεύθερη συνεισφορά! Διάρκεια 65 λεπτά.

Πληροφορίες για την παράσταση ¨Μεθυσμένη Πολιτεία”