Έχει ξεκινήσει και στην Ελλάδα το #metoo και ειδικά για τον χώρο του θεάτρου. Πως επεξεργάζεσαι εσύ το όλο ζήτημα; Ανήκουν τα πράγματα σε μια άλλη εποχή;

Νιώθω ότι υπάρχει μια καταναγκαστική σιωπή και πίκρα χρόνων, ιδιαίτερα στο φάσμα του καλλιτεχνικού χώρου, που τώρα δόθηκε η ευκαιρία να βγει προς τα έξω, σε μια ούτως ή άλλως αυστηρά πατριαρχική κοινωνία. Απαιτεί μεγάλο σθένος να βγεις να μιλήσεις όταν ξέρεις ότι θα σε κατακρίνουν και θα πουν διάφορα του τύπου “γιατί τώρα” και “τα ‘θελε ο κώλος της”. Ήταν εξαιρετικά θαρραλέο ειδικά για την Μπεκατώρου και τη Δούκα που έκαναν την αρχή. “Πρέπει να σπάσουμε το νήμα”. Αυτή η ατάκα από τις Πυρκαγιές του Ουαζντί Μουαουάντ αντικατοπτρίζει πλήρως τη στιγμή που ζούμε. Δεν ξέρω σε ποιο βαθμό θα σπάσει γιατί οι εξελίξεις δείχνουν πως το φαινόμενο της κακοποίησης ακουμπά σε πολλούς χώρους -όχι μόνο στο θέατρο- και οικογένειες που αν πληγούν, θα πληγεί πολύ το κύρος όλου του θεσμού της ελληνικής αστικής οικογένειας. Είναι όμως μία ευκαιρία να επαναπροσδιοριστούν κάποια πράγματα και να ξεκαθαρίσει το τοπίο από τους ανθρώπους που δεν αξίζουν και ποδοπατούν ψυχές.

Τι πιστεύεις για την ελληνική κοινωνία; Είναι έτοιμη να δεχτεί αλλαγές;

Νομίζω ότι η ελληνική κοινωνία έχει πολλά στεγανά. Και είναι κρίμα γιατί είναι μία κοινωνία προσφυγιάς στη βάση της. Είναι σαν να θέλει να ξεχνάει. Σαν να ψάχνει αποδιοπομπαίους τράγους για να καλύπτει τις δικές της ευθύνες. Για τον Ζακ Κωστόπουλο οι αντιδράσεις των ανθρώπων ήταν “σίγουρα κάτι θα έκανε”, “πήγε να κλέψει”. Ή ακόμα και τώρα, σχόλια του τύπου “θα του κουνήθηκε”, “γονείς δεν είχανε αυτά τα παιδιά;” Νομίζω έχει να κάνει γενικά με τα αντανακλαστικά της κοινωνίας που είναι ουσιαστικά υπέρ του θύτη και όχι υπέρ του θύματος.
Δεν έχουμε ανεκτικότητα μέσα στην κοινωνική μας συμπεριφορά. Εγώ ελπίζω ότι τώρα -και με το πολυπολιτισμικό στοιχείο που διαμορφώνεται- θα αρχίσουν να αλλάζουν τα πράγματα. Το βλέπω και στα παιδιά μου που η μία είναι νηπιαγωγείο και η άλλη δημοτικό κι έχουν συμμαθητές/τριες από άλλες χώρες και τα παιδιά ξέρουν και μαθαίνουν να διαχειρίζονται αλλιώς τη συνύπαρξη που για τους μεγαλύτερους είναι πολύ πιο δύσκολο θέμα. Σ’ αυτή τη γενιά έχω κάποια ελπίδα γιατί διαφορετικά το ν’ αλλάξει η κοινωνία ξαφνικά δεν είναι εφικτό.
Αλλά εγώ θα ήθελα να δω μία κοινωνία που να προσπαθεί, να θέλει να πάει μπροστά. Να ανοίξει την βεντάλια της και να αγκαλιάσει όλες τις κατηγορίες των ανθρώπων. Κι έχει μεγάλη σημασία όταν άνθρωποι με αναγνωρισιμότητα, βγαίνουν μπροστά και να τα λένε θαρραλέα, όπως ο Μιχάλης Οικονόμου με τον Γιώργο Μακρή και το παιδί τους.
Τα “αρσενικά παλιάς κοπής” -φράση που κρύβει μέσα της βαθύ σεξισμό- οι συμπεριφορές που νομιμοποιούνται με τα τασάκια από τα ιερά τέρατα, όλα αυτά πρέπει σιγά-σιγά να φεύγουν και να μάθουμε να μιλάμε αλλιώς. Αυτό έχει να κάνει με την παιδεία και με το σπίτι του καθενός. Το πώς μιλάμε στα παιδιά μας.

Ονειρεύεσαι ρόλους ή οι συνεργασίες;

Όχι, ποτέ. Ήρθαν με τέτοιο τρόπο τα πράγματα που κάποια έργα δεν τα ήξερα καν -όπως το Festen, τα “Ορφανά” ή τις “Πυρκαγιές”- αλλά και ρόλοι που ποτέ δεν φανταζόμουνα όπως ο Βόυτσεκ, ο Πέερ Γκυντ ή ο Ετεοκλής. Και κάτι μου έχει αφήσει το καθένα. Έτσι συνεχίζω και τώρα.
Αλλά σίγουρα είναι κάποιοι άνθρωποι που είμαστε πιο κοντά και καλλιτεχνικά και ιδεολογικά, όπως η Ιώ Βουλγαράκη, ο Γιάννης Παρασκευόπουλος, ο Γιάννης Λεοντάρης, ο Τάκης Τζαμαργιάς και θα με ενδιέφερε να ξαναδουλέψω μαζί τους. Μία πολύ ιδιαίτερη συνεργασία ήταν με τον Τσέζαρις Γκραουζίνις, στους Επτά επί Θήβας. Θεωρώ ότι είναι άνθρωποι που έχουν άμεση επαφή με την πραγματικότητα. Και πάντα η πραγματικότητα σου δίνει εφόδια να ασχοληθείς με ένα έργο.
Δεν σου κρύβω όμως ότι βρίσκομαι σε μία μεγάλη αμηχανία. Νιώθω ότι δεν μπορώ να ονειρευτώ κάτι. Είμαι αρκετά απαισιόδοξος για το πως εξελίσσονται τα πράγματα. Δεν μπορώ να σκεφτώ τι διαφορά θα κάνει ο ένας ρόλος από τον άλλον. Δεν γνωρίζω τι αντίκτυπο θα κάνει πια μια παράσταση και στη ζωή τη δική μου αλλά και στη ζωή των άλλων ανθρώπων. Ναι, μου αρέσει η δουλειά μου, να προσφέρω και να ανακαλύπτω πράγματα. Και θεωρώ ύψιστη τιμή να σε βλέπουν και να σου λένε ότι μετά από αυτό που είδαν κάτι άλλαξε στην οπτική τους για τα πράγματα. Αλλά τα προβλήματα και οι έγνοιες του κόσμου είναι τόσο μεγάλες που το κέντρο έχει μετατοπιστεί.
Και φυσικά και ο δικός μου πυρήνας έχει αλλάξει.
Έχει περάσει ένας χρόνος και λες τι παραστάσεις, τι έργα είχα δει πριν. Είναι σαν να έχει σβήσει, σαν να έχει πέσει ένα σεντόνι.

Τι πιστεύεις ότι θα συμβεί μετά την υγειονομική κρίση στο θέατρο;

Θα βάλω στην κουβέντα μας ότι στην Κύπρο τα θέατρα έχουν ανοίξει. Στη Ρουμανία τα θέατρα λειτουργούν κανονικά με 30% πληρότητα και σκακιέρα θέσεις. Στην Αλβανία το ίδιο. Στη Γαλλία γίνονται καταλήψεις των θεάτρων σε όλη τη χώρα προκειμένου να επαναλειτουργήσουν με όρους και προϋποθέσεις. Υπάρχουν μελέτες -στην Ευρώπη, φυσικά!- σε σχέση με τη λειτουργία χώρων πολιτισμού. Νομίζω λοιπόν ότι με μέτρα και πολύ στοχευμένες κινήσεις θα μπορούσαν ήδη να λειτουργούν. Είναι θέμα πολιτικής βούλησης. Το θέατρο είναι ανάσα και το έχει αποδείξει ο κόσμος και στα διάφορα live streaming, που μπαίνει και πληρώνει και τα παρακολουθεί. Το θέατρο δεν θα πεθάνει χωρίς εμάς -μάλλον το αντίθετο. Αυτό πιστεύω ότι είναι η πιο προσβλητική στάση που επέδειξε η κυβέρνηση σε σχέση με τις τέχνες -όταν θεωρείς ότι ο κόσμος δεν χρειάζεται να ψυχαγωγείται… μόνο έτσι μπορώ να καταλάβω το να μένεις σπίτι σου από τις 6 ώρα -τώρα το έκαναν 7. Αν όλη την εβδομάδα έχεις το κεφάλι κατεβασμένο και έχεις το Σαββατοκύριακο για να πας μια βόλτα. Εγώ το βλέπω με τα παιδιά μου, γυρίζω το Σάββατο μετά την πρόβα και θέλουμε να βγούμε μια βόλτα, και δεν έχουμε χρόνο. Η στόχευση των μέτρων είναι στο οκτάωρο της ψυχαγωγίας μας. Αυτό θα αναχαιτίσει την πανδημία και όχι ο τρόπος που πηγαίνουν οι άνθρωποι στη δουλειά τους το πρωί που είναι γεμάτα τα μέσα μεταφοράς; Είναι παραλογισμός. Από τώρα πρέπει να υπάρξει μέριμνα για το μετά. Ξέρει το Υπουργείο πόσα θέατρα υπάρχουν; Φυσικά μιλάω για την Αθήνα, γιατί στην Θεσσαλονίκη είναι οι χώροι είναι μετρημένοι. Να τους καταγράψει, να δει τι ανάγκες υπάρχουν ώστε να μπορεί να βοηθήσει. Αυτό είναι έμπρακτη μέριμνα. Ώστε να δούμε ποιες αίθουσες θεωρούνται κατάλληλες κι αν όχι, τότε να δούμε τι μπορεί να γίνει. Μετακλήσεις, φιλοξενία παραστάσεων σε άλλους χώρους, κ.ά. Τέλος πάντων, να επιτελεί ένα έργο που να βρίσκει λύσεις, και όχι, όπως έχει πει πολλές φορές η κα. Μενδώνη, ότι δεν έχει ιδέα τι γίνεται στο χώρο. Αν δεν έχει ιδέα η Υπουργός Πολιτισμού, ποιος θα έχει; Οφείλει να βρίσκει λύσεις.
Μην επιβεβαιώσουμε τον Χατζιδάκι, ότι η Υπουργός Πολιτισμού το πρώτο που πρέπει να κάνει είναι να κλείσει το υπουργείο.

Βοήθησε και πως στα προβλήματα που υπάρχουν στον χώρο η περσινή αλλαγή διοίκησης στο Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών;

Η μεγάλη συμμετοχή στις περσινές εκλογές έδειξε πως ο κλάδος είχε ανάγκη από κάτι διαφορετικό και σαν στάση και σαν διαχείριση. Η δημιουργία του SupportArtWorkers έπαιξε καταλυτικό ρόλο σε αυτό. Έτσι αυτή τη στιγμή στο σωματείο υπάρχουν άνθρωποι ευγενείς, οξυδερκείς με συγκεκριμένες θέσεις που μπορούν να συζητούν και δεν είναι αδιάλλακτοι. Θεωρώ πως εάν είσαι σε πάσης φύσεως θέσεις εξουσίας οφείλεις να μην είσαι απόλυτος, οφείλεις να είσαι συζητήσιμος, ακριβώς για να βρίσκεις λύσεις. Έτσι είσαι χρήσιμος. Αν στη θέση του Μπιμπίλα, ή του Λάσκου ήταν κάποιος άλλος αμφιβάλλω αν θα είχαν προχωρήσει κάποια πράγματα και μάλιστα μέσα σε εννιά μήνες -εξού και οι αήθεις επιθέσεις που άρχισαν να δέχονται. Και ειδικά τώρα με αυτά που βγαίνουν -την επανασύσταση του Πειθαρχικού Συμβουλίου- ο τρόπος με τον οποίο χειρίζονται τις αλλεπάλληλες καταγγελίες είναι αξιοθαύμαστος. Δεν είναι καθόλου εύκολο γιατί θίγονται τιμές και υπολήψεις και κινδυνεύουν και τα ίδια τα θύματα με αγωγές όπως έχει φανεί τελευταία. Και προσωπικά δεν έχω υπόψη μου να έχει χρειαστεί συνάδελφοι να χειριστούν τόσο σοβαρές καταγγελίες στο παρελθόν. Και ένα εξίσου πολύ σοβαρό ζήτημα είναι οι συλλογικές συμβάσεις τόσο στα κρατικά όσο και στο ελεύθερο θέατρο και την τηλεόραση. Για να μπορέσει να υπάρξει επιτέλους ένα υγιές εργασιακό τοπίο και να τεθούν κάποιες στέρεες βάσεις. Εδώ θα φανεί εάν υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον από την πολιτεία.

Και κάτι τελευταίο θα ήθελα να πω σε σχέση με την έξαρση της αστυνομικής βίας που κορυφώνεται τις τελευταίες ημέρες -Νέα Σμύρνη, Χαλάνδρι, ΑΠΘ, κτλ. Είναι καθαρό πως υπάρχει πολιτική κάλυψη πίσω από όλη αυτήν τη χυδαία, απάνθρωπη συμπεριφορά και σίγουρα αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη από τα μελανά σημεία της διαχείρισης της πανδημίας και της υγείας εν γένει, των εργασιακών σχέσεων, του πολιτισμού και της παιδείας. Βλέπω σε διάφορες αναρτήσεις -πολιτικών, δημοσιογράφων και απλών πολιτών- να τυγχάνουν ειρωνικού σχολιασμού τα περί εκτροχιασμού της δημοκρατίας. Ωστόσο, εάν κάποιος/α καθυβρίζεται, προπηλακίζεται, ξυλοκοπείται, συλλαμβάνεται χωρίς λόγο, αλλά και διασπείρεται στοχευμένα ένα κλίμα τρόμου “θα σας σκοτώσουμε, θα σας γ…σουμε” με ελικόπτερα να πετάνε συνεχώς και η αστυνομία αντί να υπηρετεί τον πολίτη -που την πληρώνει σε τελική ανάλυση- τον τρομοκρατεί και τον τραμπουκίζει, αλλά και τα κανάλια να παραποιούν βίντεο, ηχογραφήσεις και να λογοκρίνουν κατά το δοκούν, αυτό για αυτούς είναι κάτι που εμπίπτει στα πλαίσια της διασφάλισης της δημοκρατικής νομιμότητας; Εάν ναι, νομίζω πως πρέπει να ελέγξουν λίγο τα αντανακλαστικά τους διότι σε λίγο η βίαιη κατάχρηση εξουσίας θα χτυπήσει και τη δική τους πόρτα και μετά θα ψάχνουν κάποιον να τους υποστηρίξει.

Ο Χρίστος Στυλιανού παίζει στην τωρινή παραγωγή του Κρατικού Θέατρου. Π΄ληροφορέις στο παρακάτω link: 

ΚΘΒΕ: Πρεμιέρα τον Μάρτιο απ’ το Φουαγιέ της ΕΜΣ «Ο Πουπουλένιος» του Μάρτιν Μακ Ντόνα