Μάνια Παπαδημητρίου: Το θέατρο ας χρησιμοποιήσει όποια πλατφόρμα χρειαστεί, η ζωντανή διαδικασία ανταλλαγής ενεργειών δεν υποκαθίσταται!

Η ενασχόληση σου με το θέατρο, πάνω από 30 χρόνια, πιστεύεις ότι σε έχει προοδεύσει ως άνθρωπο; Και αν ναι με ποιον τρόπο και σε ποιους τομείς της ζωής σου;

Πιστεύω στ’ αλήθεια πως το θέατρο μου έμαθε να ζω πιο έντονα,πιο δυναμικά ,με περισσότερο πάθος, έτσι όπως το ονειρευόμουνα κι όχι όπως προσπαθούσαν να μου μάθουν η οικογενειακή και σχολική μου εκπαίδευση που  μ’ έκαναν ν ασφυκτιώ 

Μ έμαθε να μη ντρέπομαι να κάνω λάθη, να μην ντρέπομαι να εκτίθεμαι, να αποδέχομαι πλευρές του εαυτού μου που είναι δύσκολο να τις αποδεχθεί η μικροαστική καθημερινή μας πραγματικότητα Και μυρίως με βοήθησε να διαφυλάξω την παιδικότητά μου κάτι που για τη φαντασία είναι απαραίτητο για να παραμένει ζωντανή.

Πως λειτουργείς εντός σπιτιού όντας κλεισμένη πάνω ένα μήνα;

Κάνω άπειρα πράγματα. Καθαρίζω σιδερώνω διαβάζω, γράφω, παίζω μουσική, οργανώνω το μυαλό μου φροντίζω τους αγαπημένους μου ανθρώπους και το σκύλο μου. Έχω πάρα πολύ δουλειά όλη μέρα Και φυσικά οργανώνω τα σχέδια τα θεατρικά αλλά και τα μουσικοθεατρικά για όταν θα βγούμε απο την καραντίνα. Γράφω ένα καινούριο μικρό θέαμα ακρόαμα για έναν ηθοποιό και έναν τραγουδιστή που θα έχει θέμα την Αθήνα τις γειτονιές της από τα χρονιά του Όθωνα, δηλαδή από τότε που έγινε πρωτεύουσα ως σήμερα και τα σημεία επαφής με τη σημερινή μας κρίση Έχω κάνει άλλα τέσσερα τέτοια θεάματα ακροάματα στο παρελθόν άλλοτε μόνη μου και άλλοτε με τραγουδιστή Και είχαν πάει πολύ καλά Ο κόσμος αρέσκεται να ακούει ιστορίες που τον αφορούν και να συνδέει τα τραγούδια και τα λόγια τους με αυτές τις ιστορίες. Πιστεύω ότι στις μέρες που θα έρθουν θα έχουνε ανάγκη τη μουσική και το τραγούδι. Γιατί αυτό απαλαίνει και θεραπεύει την καρδιά.  Όταν το ολοκληρώσω, έχω  σκοπό να προτείνω να το κάνουμε με τραγουδιστή και μικρή ορχήστρα.  Ελπίζω να τα καταφέρω.

Γράφεις κάποιο κείμενο τώρα, ώστε μετά να το ανεβάσεις στη σκηνή;.

Χμ σε ποια σκηνή; Αυτό είναι το ζήτημα. Θα υπάρχει κάτι που να μοιάζει με σκηνή; ή θα ανεβάζουμε ιδέες στο διαδίκτυο για ακρόαση από μακριά; Φοβάμαι ότι θα αργήσουμε να ξαναβρεθούμε σε σκηνή κανονική. Εμένα βέβαια αυτό δεν με πτοεί. Έχω μάθει να παίζω και στις μεγάλες και στις μικρές σκηνές και σε πατάρια και σε σκαμπό και σε τραπέζια πάνω αν χρειαστεί.  Αρκεί να μου βγει ένα κείμενο που να αξίζει. Αυτό είναι το δύσκολο καθώς οι μέρες που περνάμε είναι πολύ αγχωτικές και μπορεί μεν να υπάρχει άπειρος χρόνος για σκέψη άλλα η σκέψη  είναι σκοτισμένη απο το άγνωστο και το απειλητικό των ημερών. Κι αυτό μπορεί και να δεσμεύει αντί να ανοίγει τη φαντασία καθώς παντού ελλοχεύει ο τρόμος.

Μου κάνει εντύπωση πώς περπατάμε στο δρόμο. Σαν να χορεύουμε καθώς προσπαθούμε να αποφύγουμε ο ένας το άλλον. Η ζωή μας έχει αποκτήσει ένα είδος θεατρικότητας που σήμερα μας μοιάζει καταθλιπτική, αλλά πιστεύω  ότι θα είναι αξιοποιήσιμη ως μορφή αν επιβιώσουμε. Ο δρόμος είναι γεμάτος από φιγούρες ανθρώπων σε μακρινές αποστάσεις η μία με την άλλη που δεν περπατούν, χορεύουν. Και κάθε συναπάντημα είναι μια περιπέτεια αποφυγής. Είναι τρομακτικό αλλά ταυτόχρονα εξάπτει την περιέργεια για το πού μπορεί να φτάσει.

Όλη τη χειμερινή σεζόν πρωταγωνιστούσες στην “Έντα Γκάμπλερ” στο θέατρο Τόπος Αλλού, μέχρι που σταματήσατε φυσικά λόγω του κορωνοιού. Τι αποκόμισες από το κείμενο, αλλά και τον ίδιο ρόλο της Έντας;

Η Έντα για μένα ήταν ένα μεγάλο σχολείο. Ένιωθα ότι έπρεπε κάθε  βράδυ να ισορροπώ σ’ ένα τεντωμένο σκοινί. Να ελέγχω τις αντιδράσεις μου, να μην υποκύπτω στον αυθορμητισμό που είναι η φυσική μου παρόρμηση, παρά μόνο όταν η Έντα έπρεπε να κάνει κάποιο λάθος. Η προσωπικότητα της με συναρπάζει και προσπάθησα να αισθανθώ πώς είναι να ζεις μ έναν τρόπο που είναι τελείως αντίθετος από μένα. Να κρύβεσαι αντί να φανερώνεσαι, να ελέγχεις αντί να σε ελέγχουν, να υπερτερείς ταξικά αντί να γίνεσαι ένα με τους άλλους , να διαφέρεις και να συντηρείς αυτή τη διαφορά αντί να προσπαθείς να την εξαλείψεις. Δούλεψα πολύ με βάση τον άξονα του σώματός μου και το πώς αυτό μπορεί να επηρεάσει την συμπεριφορά και το συναίσθημα. Είχα κάνει την αρχική σκέψη ότι η Έντα δύσκολα σκύβει, δεν καμπουριάζει, δεν κάμπτει την πλάτη της, ότι είναι το τελευταίο που θα κάνει όσο και αν πληγωθεί, όσο και αν τρομάξει. Αυτό μου δημιουργούσε μια ενδιαφέρουσα πρόκληση που είχα να ξεπεράσω κάθε βράδυ και άνοιγε στη φαντασία μου διαδρομές που δεν είχα ξαναδοκιμάσει. 

Ωστόσο μ αυτά που συνέβησαν μετά στη χώρα μας και σε ολόκληρη την Ευρώπη και τον κόσμο, νιώθω σαν να έχουν γίνει όλα χρόνια πριν.

Έχεις κάνει πολύ λίγη τηλεόραση σε όλη αυτήν την μακρά επιτυχημένη σου πορεία στο θέατρο και εν μέρει στον κινηματογράφο. Ήταν επιλογή σου;

ΝΑΙ, ήταν επιλογή μου τελικά. Αφού αρνήθηκα πολλές προτάσεις όταν στην αρχή με ήθελαν για διάφορες σειρές. Ήθελα να κάνω πράξη αυτό που μάθαμε στο θέατρο Τέχνης από τον Κουν και τον Λαζάνη και τους δασκάλους μου.  Να μην γνωρίζει ο κόσμος  τη φάτσα   μου στο δρόμο, αλλά το όνομά μου σαν αξία θεατρική, αν βέβαια άξιζα πραγματικά. Και να έρχεται να με δει για να δει τις μεταμορφώσεις μου όχι αυτό που ξέρει από το γυαλί. Νομίζω ότι αυτό το πέτυχα αρκετά, απ’ ο τι λένε. Και γεύτηκα μεγάλες χαρές από αυτό. Οι εποχές όμως άλλαξαν και το μοντέλο του πρωταγωνιστή που κυκλοφορεί στο δρόμο και τον χαιρετάνε συμπαρέσυρε τα πάντα Σήμερα αν δεν σε ξέρουν από το γυαλί νομίζουν ότι δεν υπάρχεις. Αυτό μπορεί να το αισθάνονται οι άνθρωποι από το σούπερ μάρκετ της γειτονιάς, ως το πανεπιστήμιο ή τη Βουλή. Κοιτούν με καχυποψία έναν καλλιτέχνη που δεν γνωρίζουν, είτε γιατί τις ξεβολεύει δηλαδή τους δημιουργεί αμηχανία γιατί αισθάνονται ότι δεν ξέρουν τα πάντα, είτε γιατί φοβούνται ότι τους κοροϊδεύει, δηλαδή ότι λέει, ότι είναι καλλιτέχνης, ενώ είναι ερασιτέχνης ή καμποτίνος. Εγώ ευτυχώς εξαιρέθηκα από αυτόν τον κανόνα, όπως και λίγοι ακόμα συνάδελφοί της γενιάς μου γιατί προλάβαμε  να παίξουμε αρκετά στο θέατρο σε προηγούμενες εποχές. Σήμερα αυτό δεν είναι δυνατόν να συμβεί εύκολα ίσως δεν μπορεί να συμβεί και καθόλου. Δεν αποτελεί καν αίτημα για έναν νέο άνθρωπο ούτε ωφελεί πλέον το  να το απαιτεί κάποιος από αυτόν να μην κάνει τηλεόραση. Σήμερα αν το κάνεις αυτό ταλαιπωρείς άδικα τα παιδιά. Κι εγώ η ίδια σήμερα θα έπαιζα στην τηλεόραση. Κι απ’ ότι βλέπω πια γίνονται και πολύ ωραίες σειρές με ωραία σενάρια και καλά γυρίσματα. Ακόμα και οι διαφημίσεις είναι καλλιτεχνικότερες και πολλές φορές μοιάζουν με ωραία χιουμοριστικά μονόπρακτα. Πιστεύω ακόμα ότι το θέατρο είναι πιο ουσιαστικό, ηθικά υψηλό και τεχνικά δύσκολο εγχείρημα, αλλά δυστυχώς έχει απαξιωθεί μέσα στο χρόνο και νικηθεί κατά κράτος από τον κόσμο της εικόνας. Σ αυτή τη χώρα περισσότερο απ’ όλες τις χώρες της Ευρώπης.

Τι πιστεύεις ότι πρέπει να επεξεργαστούμε και να σκεφτούμε με τον εαυτό μας για την ίδια την κρίση, αλλά και για το μέλλον, που σίγουρα πια θα είναι διαφορετικό;  

Πιστεύω ότι δεν ορίζουμε τις σκέψεις μας. Δεν ξέρω τι πρέπει να σκέφτεται κανείς. Εγώ σκέφτομαι άλλοτε με αισιοδοξία, ότι δηλαδή κάποτε όλα αυτά τα παράλογα θα τελειώσουν και θα ξαναγυρίσουμε στη ζωή μας κανονικά κι άλλοτε πιο απαισιόδοξα , ότι δηλαδή τίποτε δεν θα είναι ίδιο μετά. Και στις δύο περιπτώσεις θα δουλέψω ώστε να επιβιώσω μέσα στις νέες συνθήκες. Με ή χωρίς μάσκα, στο διαδίκτυο ή σε παγκάκι. σε τραπέζι ή στη σκηνή θα κάνω θέατρο, θα μεταμορφώνομαι. Γιατί έτσι μόνο νιώθω ότι υπάρχω μ’ έναν τρόπο που έχει ενδιαφέρον για μένα, αλλά απ’ ό,τι έχει  φανεί και για τους  άλλους. Οπότε θα ακολουθήσω τις νέες επιταγές προσπαθώντας οπωσδήποτε να φέρω μέσα σ αυτές το αγαπημένο μου μοντέλο θεάτρου, που έμαθα από τους δασκάλους μου και έμαθα να αγαπώ. Κι αυτό είναι πάντα  το θέατρο  λόγου, το θέατρο των συμβολισμών και του υπαινιγμού και ποτέ  της κυριολεξίας. Αλλά και το θέατρο με την μεγαλύτερη  δυνατή σωματικότητα, με την βοήθεια της οποίας ο λόγος καταφέρνει να ακούγεται σαν να βγαίνει έξω από το σώμα και να ταξιδεύει στο χώρο σαν ποίηση. 

Σε όποια νέα συνθήκη η ποίηση των λέξεων και της αφήγησης πρέπει να διαφυλαχθεί και να ταξιδέψει στο μέλλον. Αν δεν μπορεί αυτό να συμβεί για το πλατύ κοινό πρέπει ωστόσο να διαφυλαχθεί από την πολιτεία, για το μερίδιο του κοινού που το επιλέγει( το οποίο απ’ ότι έχει φανεί δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο)  γιατί μόνο το θέατρο και μάλιστα το θέατρο  λόγου από όλες τις παραστατικές τέχνες δύναται να μεταφέρει την ποιητική διάσταση της γλώσσας μας, με τις μεταμορφώσεις της μέσα στους αιώνες ,και να διαφυλάξει  αυτόν τον θησαυρό μέσα στο χρόνο. Εξάλλου γι αυτό το λόγο και όλες οι ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης στηρίζουν το θέατρο στο όνομα της διαφύλαξης του νεότερου πολιτισμού και των γλωσσών τους. 
Ο ηθοποιός είναι ένας χορευτής που μιλάει ή ένας ομιλών άνθρωπος που κινείται χορευτικά. Έτσι επιτυγχάνει να δημιουργήσει αξιοπρόσεκτες ανάγλυφες μορφές στο χώρο ώστε το νόημα των λόγων του να εντυπωθούν στη σκέψη και στο συναίσθημα των θεατών με ανεξίτηλο τρόπο. 

Αυτή η live διαδικασία ανταλλαγής ενεργειών δεν μπορεί να υποκατασταθεί από καμία πλατφόρμα. Μπορούμε όμως να χρησιμοποιήσουμε όποια πλατφόρμα χρειαστεί ή είναι διαθέσιμη οι άνθρωποι του θεάτρου προκειμένου να αποδείξουμε το πόσο αναγκαίο είναι να βρεθούμε ξανά όλοι μαζί στον ίδιο χώρο προκειμένου να μοιραστούμε την εμπειρία μας και να δημιουργήσουμε ξανά. 

Mετά το διάγγελμα του Πρωθυπουργού η Μάνια Παπαδημητρίου έστειλε το ακόλουθο κείμενο:

Η εγχώρια παραγωγή πολιτισμού γίνεται στους χώρους όπου μπορούν και επιβάλλεται να συναθροίζονται άνθρωποι. Με μάσκες ή με γάντια η και τα δύο θέση παρά θέση ή ανα δύο θέσεις.
Πάντως άνευ αυτής της δυνατότητος δεν μπορεί να παραχθεί ζώσα δραματουργική πράξη.
Επομένως με τα μέτρα που ανακοινώθηκαν έχουμε πρακτικά ΜΑΥΡΟ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ!
Γι’ αυτό και άλλαξα τη φωτογραφία στο προφίλ μου. Αντί για το θεάτρο έβαλα το μαύρο.
Προτείνεται σε όλους τους δημιουργούς να κάνουν το ίδιο. Αυτό πρώτον θα δείξει το πλήθος μας και δεύτερον θα δημιουργήσει την αίσθηση ότι διαμαρτυρόμαστε και ζητούμε κάτι.

Τι;
Μα το δικαίωμα στην Ύπαρξη, άνευ της οποίας δεν υπάρχει τρόπος να τιμηθεί ούτε η μορφή, ούτε το περιεχόμενο αυτής τούτης της γλώσσας και του πνεύματος της μικρής μας χώρας.